YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ ve TABİİ BİTKİ ÖRTÜSÜ
İKLİM TİPLERİ
Dünya’nın hemen her bölgesinin kendine özgü bir iklimi bulunmaktadır. Ancak, benzer iklim kuşaklarına sahip alanlar büyük iklim kuşakları oluştururlar. Yüzlerce km2 lik sahaları etkileyen büyük iklim gruplarına makroklima adı verilmektedir.
Bununla birlikte, makro klima alanlarında bazen öyle yerler vardır ki, buralarda görülen iklim özellikleri içinde bulundukları kuşaktan tamamen farklıdır. Makro klimalar içerisinde bölgesel farklılıklar gösteren, özel koşullu küçük iklim alanlarına damikroklima denilmektedir.
İklimler sıcak, ılıman ve soğuk olmak üzere üç guruba ayrılabilir. İklimlerin sınıflandırılmasında sıcaklık, yağış miktarı, yağış rejimi ve yağış – buharlaşma ilişkisi gibi ölçütler kullanılır. Şimdi, yeryüzündeki büyük iklimleri, bu iklimlerin özelliklerini ve bu iklimlere uyum sağlamış bitki örtülerini inceleyelim.
A. SICAK İKLİMLER
- Ekvatoral İklim
Þ Yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C ’nin üstündedir. Yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan iklimdir (1–2 °C civarında). Bu durumun nedeni Güneş ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır.
Þ Ekvator çevresinde 0˚ ve 10˚ enlemleri arasında görülür. Ekvatoral iklim, Amazon ve Kongo havzalarının büyük bir kesiminde, Gine Körfezi kıyılarına yakın bölgelerde, Endonezya ve Malezya’nın büyük bir bölümünde etkili olmaktadır.
Þ Her mevsim düzenli yağış alır. Fakat en fazla yağış güneş ışınlarının Ekvatora dik geldiği tarihlerde (21 M – 23 E) görülür. Buharlaşma arttığı için. Yağışlar oluşum bakımından
Konveksiyonel yağışlarına örnektir. Yıllık yağış miktarı 2000 mm‘nin üstündedir.
Þ Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu yağmur ormanlarıdır. Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır. Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır.
- Tropikal İklim (Subtropikal – Savan)
Þ 10˚-30˚ kuzey ve güney enlemlerinde görülür. Tropikal iklim, Sudan, Çad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru ve Bolivya gibi ülkelerde etkili olmaktadır.
Þ Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 °C’nin üstündedir. Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer.
Þ Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi Konveksiyonel yağışlı, kışlar kuraktır. Yıllık yağış miktarı 1000–1200 mm arasındadır.
Þ Bitki örtüsü savan adı verilen otsu bitkilerden ve yer yer akasya ve baobap ağaçlarından oluşur. Savanlar uzun süre yeşil kalan, gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır. Savan bitki örtüsü içinde yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında Galeri ormanları görülür. - Muson İklimi:
Þ Yıllık basınç farkına bağlı olarak oluşur.Güney Hindistan, Güney Çin, Güneydoğu Asya, Japonya ve Mançurya gibi bölgelerde görülür. Bu alanlar Muson rüzgârlarının etkisi altındadır.
Þ Yıllık ortalama sıcaklık 15 – 20°C dir. Yıllık sıcaklık farkı 10°C civarındadır. Alçak enlemlerde sıcaklık yüksektir. Kuzeye doğru kışlar daha sert geçer.
Þ Muson rüzgârlarının esme yönüne paralel olarak yazlar yağışlı kışlar kurak geçer. Yıllık yağışların % 85’i yaz aylarında düşer.Yıllık yağış miktarı ortalama 1000 -1500 mm civarındadır. Kıyı bölgeleri ve dağların denize bakan yamaçlarında yağış miktarı artar. Örneğin Hindistan’ın kuzey doğusunda yer alan Çerapunçi 12000 mm yağış ile dünyanın en fazla yağış alan yeridir.
Þ Kıyı kesimlerinde kışın yaprağını döken ormanlar, kuzeye doğru ise savanlar görülür. Muson ormanlarının tipik ağacı teakağacıdır.
- Çöl İklimi (Sıcak ve Kurak İklim)
Þ Dönenceler civarında kıta içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür. Afrika’da B. Sahra, Ortadoğu’da Necef, Asya’da Gobi, Taklamakan, Avustralya’da Gobbon ve Gibson, Güney Afrika’da Kalahari ve Namib, Güney Amerika’da Patagonya, Atacama ve Peru yeryüzündeki başlıca çöl alanlarıdır.
Þ Gece ile gündüz arasında sıcaklık farkları çok fazladır. Günlük sıcaklık farkının 50°C yi bulduğu zamanlar olmaktadır. Çöllerdeki nem yetersizliği, günlük sıcaklık farkının büyümesine zemin hazırlamıştır.
Þ Yağışlar yok denecek kadar azdır( Epizodik). Yıllık yağış miktarı genellikle 100mm’ den azdır.
Þ Doğal bitki örtüsü bazı kurakçıl otlar ve kaktüs gibi bitkileridir. Bitki örtüsü çok zayıftır. Susuzluğa dayanıklı bitki türleri görülür.
B. ILIMAN İKLİMLER
- Akdeniz İklimi
Þ Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler, Avustralya’nın güneybatısı, G. Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde etkilidir. Türkiye de genel olarak bu iklim kuşağının etkisi altındadır.
Þ Yıllık ortalama 18°C’dir. En sıcak ay ortalaması 28–30°C, en soğuk ay ortalaması 8–10 °C’dir.
Þ Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600–1000 mm arasındadır. Yaz ayları kurak kış ayları yağışlıdır.Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır. Kıyı kesimlerde ılıman geçen kışlar iç kesimlere doğru sertleşir. Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür. Kışın görülen yağışlar cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür.
Þ Karakteristik bitki örtüsü, kızılçam ormanlarının tahrip edilmesiyle ortaya çıkan makilerdir. Makiler, sürekli yeşil kalabilen, kısa boylu, sert yapraklı, kuraklığa dayanabilen, çalımsı bodur bitkilerdir. Akdeniz ikliminde yağışın az çok yeterli olduğu orta yükseklikteki yamaçlarda iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar (Kızılçam, sarıçam, karaçam ormanları gibi) yer alır.
- Okyanusal İklim:
Þ Genel olarak, 30° – 60° enlemleri arasında, karaların batı kıyılarında görülür. Okyanusal iklim Batı Avrupa, Batı Kanada ve Güney Alaska kıyılarında, Güney Şili, Avustralya’nın kuzeydoğusu ve Yeni Zelanda’da etkili olmaktadır.( Türkiye’de Doğu Karadeniz Kıyıları.)
Þ En sıcak ay ortalaması 24–25 °C, en soğuk ay ortalaması 5-6 °C dir. Yıllık ortalama 13–15 °C dir. Kıtaların batı kıyılarındaki sıcak su akıntıları ve nemli batı rüzgârları iklimin oluşumunda önemli rol oynarlar. Yıllık sıcaklık farkları 10–15˚ ‘yi geçmez. Her mevsim yağışlıdır. Nemlilik fazla olduğu için yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır En fazla yağış Sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür. Yağış oluşumu yamaç yağışı şeklindedir.
Þ Bitki örtüsü kışın yaprağını döken yayvan yapraklı ormanlardır. Ormanların tahrip edildiği yerlerde çayırlar bulunur.
- Karasal İklim:
Þ Genel olarak, 30° – 65° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir. Karasal iklim, Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa’da geniş bir yayılış sahasına sahiptir.
Þ En soğuk ay ortalaması –10 °C civarındadır. Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de gözlenebilmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 0–10 °C dır. En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise sıcaktır. Yıllık sıcaklık ortalaması 0 – 10°C arasında değişir. Yıllık sıcaklık farkı 20 – 40°C dır. Kar ortalama 80–90 gün toprak üstünde kalır. Denizden uzaklaşıldıkça ve kutba doğru gidildikçe sıcaklıklar çok düşer. Dünyanın kışları en soğuk ve yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu bölgeleri bu iklim alanının denizlerden uzak ve daha kuzeyde olan iç kesimleri ile yüksek kesimlerdir.
Þ Yıllık yağış miktarı 500 – 600 mm dolayındadır. En fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer. Kış yağışları daha çok kar şeklindedir.
Þ Tabii bitki örtüsü iğne yapraklı ormanlardır. Yağışın azaldığı kesimlerde de bozkırlar (step) görülür. Sibirya ve Kanada da iğne yapraklı ormanlara tayga ormanları adı verilir. Kıyıya yakın olan daha ılıman kesimlerde yayvan ve iğne yapraklı ormanlar yaygındır. Kışların çok soğuk geçtiği iç ve yüksek kesimlerde soğuğa dayanıklı iğne yapraklılar geniş yer kaplar. Yüksek kesimlerde üstünde alpin kat denilen dağ çayırları yer alır.
- Step İklimi (Yarıkurak İklim)
Step iklimi, bir geçiş iklimi özelliği gösterir. Üç gruba ayrılır;
a.Tropikal Step İklimi: Savan ikliminden çöl iklimine geçiş alanlarında görülür.
b.Subtropikal Step İklimi:Çöl ikliminden Akdeniz iklimine geçiş alanlarında görülür.
c.Orta Kuşak Step İklimi: 30° – 50° önlemlerindeki çöller etrafında ve Akdeniz ikliminden karasal iklime geçiş alanlarında görülür.
Þ Step iklimlerinde yıllık ortalama sıcaklık 10° – 12°C, sıcaklık farkı ise 15 – 30°C’dir.
Yıllık yağış miktarı 300 – 500 mm’dir. Step iklimlerinde en fazla yağış ilkbaharda ve yazın düşmektedir. Tabi bitki örtüsü yağışlı mevsimde yeşeren, kurak mevsimde sararan step (bozkır)’tir.
Þ İnsanlar tarafından ağaç kesilerek, yakılarak ormanların ortadan kaldırılması sonucunda
oluşan bozkırlara antropojen bozkır denir. Bu tür bozkırlar, ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıktığından yer yer orman ağacı topluluklarına rastlanır.
C. SOĞUK İKLİMLER
- Tundra İklimi (Kutup altı İklimi)
Þ İskandinavya Yarımadasıyla, Kanada’nın kuzeyinde, Sibirya’ da ve Grönland Adası’nın kıyı kesimlerinde görülür.
Þ En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez. Kışın sıcaklık –30, -40 °C’lere kadar iner. Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir. Kışlar çok soğuktur. Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur.Yıllık yağış miktarı 200–250 mm civarındadır.
Þ Bitki örtüsü yosun ot ve cılız çalılıklardan oluşan Tundra bitki örtüsüdür. Düşük sıcaklıklara dayanabilen otlar çalılar ve yosunlardan oluşur.
- Kutup İklimi
Þ Dünyanın sürekli olarak karlar ve buzlarla kaplı olan kutup bölgelerinde görülen iklim tipidir. Kuzey Kutbu çevresinde Grönland Adası’nın iç kısımlarında ve Antarktika’da etkilidir.
Þ Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0°C nin altındadır. Sıcaklık, çoğu zaman -40°C ye, hatta daha altına iner.
Þ Yıllık sıcaklık farkı 30°C dolaylarındadır. Güneşlenme süresi çok uzun olmasına rağmen sıcaklık yükselemez. Çünkü güneş ışınları yıl boyunca bu bölgelere eğik açılarla gelir.
Þ Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır. Dolayısıyla yağışlar son derece az ve her zaman kar şeklindedir. Ortalama yağış yıllık
Þ 200mm civarındadır. Bu sebeple kutup iklimine soğuk çöl iklimi de denir.Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur.
KONUYLA İLGİLİ NOTLARI İNDİRMEK İÇİN AŞAĞIDAKİ LİNKE
TIKLAYINIZ.
EKVATORAL İKLİM VE ÖZELLİKLERİ
EKVATORAL İKLİM GÖRÜLDÜĞÜ YERLER VE ÖZELLİKLERİ…
Yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C ’nin üstündedir. Yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan iklimdir (1–2 °C civarında). Bu durumun nedeni Güneş ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır.
Ekvator çevresinde 0˚ ve 10˚ enlemleri arasında görülür. Ekvatoral iklim, Amazon ve Kongo havzalarının büyük bir kesiminde, Gine Körfezi kıyılarına yakın bölgelerde, Endonezya ve Malezya’nın büyük bir bölümünde etkili olmaktadır.
Her mevsim düzenli yağış alır. Fakat en fazla yağış güneş ışınlarının Ekvatora dik geldiği tarihlerde (21 M – 23 E) görülür. Buharlaşma arttığı için. Yağışlar oluşum bakımından Konveksiyonel yağışlarına örnektir. Yıllık yağış miktarı 2000 mm‘nin üstündedir.
Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu yağmur ormanlarıdır.
Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır. Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır.
AYRINTILI BİLGİ
1-Yaklaşık 10 kuzey ve 10 güneyi paralelleri arasında ki alçak yerlerde görülür.
2-Kongo havzası, Amazon havzası, Gine körfezi, Endonezya adaları ve Avustralya’nın kuzey kıyılarında görülür.
3-İklim özellikleri güneş ışınlarının geliş açısına göre şekillenmiştir.
4-Yıllık ortalama sıcaklık yaklaşık 26-27ºC dir. Yıllık sıcaklık farkları 2-3ºC’yi geçmez.
5-Günlük (nem oranı) ve yıllık (Işınların yerle yaptığı açı) sıcaklık farklarının en az olduğu iklim tipidir.
6-Bulutluluk oranı nemden dolayı fazla olduğundan , yıllık güneşlenme oranı azdır.*Ekinoks dönemlerinde sıcaklık biraz artar.
7-Yağış rejimi düzenlidir. Yağış miktarı 1500-2500mm arasındandır ve tüm yıla dağılmıştır.
8-Yağışın kökeni Konveksiyonel dir.
9-Ekinokslarda sıcaklık artışına bağlı olarak yağış miktarında da bir artış olmaktadır.
10Bitki örtüsü olarak karşımıza her zaman yeşil kalan sürekli yağmur ormanları çıkmaktadır.
11-Ekvatoral iklimin toprağı ise yıkanmış, humus yönünden fakir ve verimsiz olan Lateritlerdir.
12-Nem miktarı fazla olduğundan kimyasal çözülme çok şiddetli ve toprak oluşumu oldukça hızlıdır.
13-Sıcaklık ve yağış insan yaşamını olumsuz etkilediği için yerleşmeler daha çok 1000 metreden sonra kurulmuştur.
14-Ekvator çemberinin geçtiği yüksek yerlerde ekvatoral iklim görülmez.
Bahar dönemlerinde yağışların arttığına her mevsim yağış olduğuna ve sıcaklık ortalamasının 20 derecenin altına düşmediğine dikakt etmek gerekir…
SAVAN İKLİMİ
YAZ YAĞIŞLI TROPİKAL SAVAN İKLİMİ [Bu yazıyı izle]
Kategori: LISE 2 COGRAFYA
YAZ YAĞIŞLI TROPİKAL SAVAN İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ… 10˚-30˚ kuzey ve güney enlemlerinde görülür. Tropikal iklim, Sudan, Çad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru ve Bolivya gibi ülkelerde etkili olmaktadır.
Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 °C’nin üstündedir. Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer.
Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi Konveksiyonel yağışlı, kışlar kuraktır. Yıllık yağış miktarı 1000–1200 mm arasındadır.
Bitki örtüsü savan adı verilen otsu bitkilerden ve yer yer akasya ve baobap ağaçlarından oluşur. Savanlar uzun süre yeşil kalan, gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır. Savan bitki örtüsü içinde yeraltı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında Galeri ormanları görülür.
AYRINTILI BİLGİ
1-10 ila 20 K. ve G. paralelleri arası ile ekvator çevresindeki yüksek alanlarda savan iklimi görülür.
2-Güney ve Orta Afrika, Güney Amerika’da Brezilya, Venezüella, Peru, Kolombiya,…Görüldüğü yerler : Sudan,Çad,Nijerya,Mali,Bolivya gibi yerlerdir
3-Yıllık ortalama sıcaklı 20ºC dolayındadır.
Ekvatoral iklime göre yıllık sıcaklık farkları biraz artmıştır(4-5ºC).
4-Yağış rejimi düzensizdir. Yazları yağışlı (Isınmadan dolayı), kışları kuraktır (Sup tropikal yüksek basınç alanının etkisi).
5-Yağışlı ve kurak mevsim belirgin olmasına rağmen mevsimler arası sıcaklık farkları azdır. Mevsimler sıcaklığa göre değil yağışa göre belirlenmiştir
6-Yıllık yağış miktarı 1000-2000mm kadardır.
7-Karakteristik bitki örtüsü Savandır. Savan, yüksek boylu otlar ile bunlar arasına serpilmiş seyrek ağaçlardan oluşur.
8-Savanlar , ekvatoral kuşak ile stepler arasında geçişi oluştururlar.
9-Akarsu boylarında bulunan gür ormanlara “galeri ormanları” denir.
Bu iklimle karıştırılan en önemli iklim muson iklimidir ikisindede yaz yağışları ağırlık kazanır.Grafikler yorumlanırken muson ikliminde yağış dönemi aynı olmasına rağmen ciddi bir yağış farkı vardır.Savan ikliminde sıcaklık ortalamaları daha yüksektir..Savan bitki örtüsü yüksek boylu ot topluluklarıdır,muson ikliminde ise muson ormanları görülür.Bunlara dikkat edilmesi gerekir…
MUSON İKLİMİ
MUSON İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ:
-Muson rüzgarlarının etki alanlarında görülürler.
-Hindistan, Pakistan, Bangladeş, Çin, Japonya, Meksika körfezi, Doğu Afrika, Gine körfezi ve kuzey Avustralya,..
-Yıllık sıcaklık ortalaması yaklaşık 20ºC kadardır.
-Yıllık sıcaklık farkları 10ºC ‘yi geçmez.
Resim kaynak www.torpil.com
1-Yağış rejimi düzensizdir. Yazlar yağışlı kışlar kuraktır.
2-Yağışlı ve kurak mevsimi muson rüzgarlarının esiş yönü belirler. Yazın denizden karaya doğru , kışın ise karadan denize doğru eserler.
3-Yıllık ortalama yağış 2000mm civarındadır. Yağış miktarı 10000-12000mm’ye kadar çıkabilmektedir( Çerapunçi).
4-Yağışlar Orografik kökenlidir.
5-Yağışın miktarı yükselti faktörüne bağlı olarak değişir.
6-Yüksek olan yerler daha fazla yağış alır.
7-Dünya’nın en çok yağış alan yerleri Muson Asya’sıdır.
8-Bu iklimde bulunan adalar her mevsim yağış alır rejimleri düzenlidir.
9-Bitki örtüsü yazın yeşillenen geniş yapraklı ormanlardır. Yağışın azaldığı yerlerde savanlar karşımıza çıkmaktadır.
10-Muson iklimini savan ikliminden ayıran en iyi kriter yağış grafiğindeki, yaz yağışları oranının çok yüksek olmasıdır (50-60cm civarında).
11-Muson ikliminin bitki örtüsünden de anlaşılacağı gibi yağışın azalması savan iklimini karşımıza çıkarmaktadır.
Muson iklimi ile ilgili olarak yaz yağışları dikkat edilecek en önemli husustur.Güney doğu asya çin japonya gibi ibareler geçerse genel olarak muson iklimi etkilidir.Dünyanın en yağışlı yeri bu iklim kuşağı içerisindedir.
STEP İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ
Kategori: LISE 2 COGRAFYA
STEP İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ…
Orta kuşak karalarının iç kısmında görülür.
Görüldüğü başlıca yerler: Orta Asya, Anadolu’nun iç kısımları, Kuzey Amerika’nın orta kısımları, İran platoları
Yıllık ortalama yağış 300-400 mm dir.
Kar yağışı ve don olayı fazla görülür.
Kış erken gelir soğuk olur; yaz erken gelir sıcak olur.
Bitki örtüsü bozkırdır.
Orta kuşak karasal iklimine benzer özellik taşır…
ÇÖL İKLİMİ
ÇÖL İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ. [Bu yazıyı izle]
Kategori: LISE 2 COGRAFYA
ÇÖL İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ.
Dönenceler civarında kıta içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür. Afrika’da B. Sahra, Ortadoğu’da Necef, Asya’da Gobi, Taklamakan, Avustralya’da Gobbon ve Gibson, Güney Afrika’da Kalahari ve Namib, Güney Amerika’da Patagonya, Atacama ve Peru yeryüzündeki başlıca çöl alanlarıdır. Gece ile gündüz arasında sıcaklık farkları çok fazladır. Günlük sıcaklık farkının 50°C yi bulduğu zamanlar olmaktadır. Çöllerdeki nem yetersizliği, günlük sıcaklık farkının büyümesine zemin hazırlamıştır.
Yağışlar yok denecek kadar azdır( Epizodik). Yıllık yağış miktarı genellikle 100mm’ den azdır.
Doğal bitki örtüsü bazı kurakçıl otlar ve kaktüs gibi bitkileridir. Bitki örtüsü çok zayıftır. Susuzluğa dayanıklı bitki türleri görülür.
AYRINTILI BİLGİ:
Yağışların çok az, düzensiz ve tesadüfi olduğu bitki örtüsü ve hayvanların yaşamasına elverişsiz yerlere çöl denir.
Oluşumlarına göre üçe ayrılır.
A-Suptropikal çöl iklimi: Her iki yarım kürede dönence çevrelerinde ve kıtaların batı kıyılarında oluşmuşlardır.
Alçalıcı hava hareketleri kuraklığa ve çölleşmeye yol açmıştır.
Bu çöllerin oluşumunda soğuk su akıntılarının da etkisi vardır.
a-Kuzey Afrika’da Büyük Sahra ve Libya çölleri
b-Güney Afrika’da Kalahari ve Namibya
c-Kuzey Amerika’da Kaliforniya
d-Güney Amerika’da Atacama
e-Avustralya’da Büyük kum ve Victoria çölleri
f-Hindistan’da Tar çölü
g-Arabistan’daki Necef ve Rub’ul Hali çölü
Yıllık sıcaklık farkları azdır (10-15ºC). Bunun temel sebebi güneş ışınlarının geliş açısının çok değişmemesidir.
-Günlük sıcaklık farkları nem azlığından dolayı 40ºC ‘yi geçer.
-Buharlaşma çok fazladır. Güneşlenme oranı %90 kadardır.
-Dünya’da güneşlenmenin en fazla olduğu yerlerdir.
-Belirli bir yağış rejimi yoktur. Ortalama yağış miktarı 250mm kadardır.
-Bitki örtüsü kurakçıl otlar , çalılar ile kaktüslerdir.Gür bitkiler, ancak ırmak boyları ile yer altı su seviyesinin yüksek olduğu vahalarda görülürler.
-Kimyasal çözülme yetersizdir. Toprak oluşumu oldukça yavaştır.
-Taş ve kayaların mekanik yolla parçalanmasıyla çakıllar ve kumlar oluşmuştur.
B-Orta Kuşak Çölleri:
-Orta kuşakta ki karaların iç kesimlerindeki çöllerdir.
-Oluşumlarında deniz etkisine kapalı olmaları etkili olmuştur.
-Fhön olayı da çölleşmede etkili olmuştur.
a-Orta Asya’da Kızılkum, Karakum, Gobi, Taklamakan
b-İran’da Deşt-i kebir, Deşt-i lut
c-Kuzey Amerika’da Nevada ve Arizona
-Hem yıllık hem de günlük sıcaklık farkları fazladır.
-Diğer özellikleri Sup tropikal çöllere benzemektedir.
C-Soğuk Çöller: Kutup bölgelerinde nem azlığı ve alçalıcı hava hareketlerine bağlı olarak oluşan çöllerdir.
-Antartika ve Grönland..
-Çöllerde sıcaklık yüksek olmasına rağmen buharlaşacak su olmadığından mutlak nem azdır. Dolayısıyla bağıl nem oranı azdır.
OKYANUSAL ILIMAN İKLİM
OKYANUSAL İKLİM VE ÖZELLİKLERİ [Bu yazıyı izle]
Kategori: LISE 2 COGRAFYA
ILIMAN OKYANUSAL İKLİM:
Orta Kuşak Okyanusal İklimi
Genel olarak, 30° – 60° enlemleri arasında, karaların batı kıyılarında görülür. Okyanusal iklim Batı Avrupa, Batı Kanada ve Güney Alaska kıyılarında, Güney Şili, Avustralya’nın kuzeydoğusu ve Yeni Zelanda’da etkili olmaktadır.
( Türkiye’de Doğu Karadeniz Kıyıları.)
En sıcak ay ortalaması 24–25 °C, en soğuk ay ortalaması 5-6 °C dir. Yıllık ortalama 13–15 °C dir. Kıtaların batı kıyılarındaki sıcak su akıntıları ve nemli batı rüzgârları iklimin oluşumunda önemli rol oynarlar. Yıllık sıcaklık farkları 10–15˚ ‘yi geçmez. Her mevsim yağışlıdır. Nemlilik fazla olduğu için yıllık yağış miktarı 1500 mmcivarındadır En fazla yağış Sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür. Yağış oluşumu yamaç yağışı şeklindedir.
Bitki örtüsü kışın yaprağını döken yayvan yapraklı ormanlardır. Ormanların tahrip edildiği yerlerde çayırlar bulunur
AYRINTILI BİLGİ.
1-Orta kuşak karalarının batı kıyılarında, Batı rüzgarlarının etkisine bağlı olarak 40-60 enlemlerinde görülür.
2-Batı ve Kuzeybatı Avrupa, ABD ve Kanada’nın batısı, Güney Şili ve Yeni Zelanda da etkilidir.
3-Ülkemizde ki Karadeniz iklimi de ılıman okyanusal iklime benzemektedir.
4-Bu iklim yüzey şekilleri uygun olduğu için en güzel şekilde Kuzeybatı Avrupa’da görülür. Bu alanda Gulfstream sıcak su akıntısının da etkisini unutmamak gerekir.
5-Yazlar serin, kışlar ılıktır. Tüm yıl yağışlıdır.
6-Ortalama sıcaklık 15ºC ‘dir. Yıllık sıcaklık farkları da 15ºC kadardır. Sıcaklık nadiren 0ºC nin altına iner.
7-Ortalama yağış 1500mm ‘dir. En fazla yağış Sonbaharda görülür.
8-Bulutluluk ve nem oranı yüksektir. Güneşli gün sayısı azdır.
9-Bitki örtüsü, karma ormanlardır.
10-Kimyasal çözülme oldukça hızlıdır.Toprak mineral ve humus bakımından zengin olan Kahverengi orman toprağıdır.
ORTA KUŞAĞIN KARASAL İKLİMİ
ORTA KUŞAK KARASAL İKLİM VE ÖZELLİKLERİ… [Bu yazıyı izle]
Kategori: LISE 2 COGRAFYA
Orta Kuşak Karasal.
Genel olarak, 30° – 65° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir. Karasal iklim, Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa’da geniş bir yayılış sahasına sahiptir.
En soğuk ay ortalaması –10 °C civarındadır. Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de gözlenebilmektedir. Yıllık sıcaklık ortalaması 0–10 °C dır. En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise sıcaktır. Yıllık sıcaklık ortalaması 0 – 10°C arasında değişir. Yıllık sıcaklık farkı 20 – 40°C dır. Kar ortalama 80–90 gün toprak üstünde kalır. Denizden uzaklaşıldıkça ve kutba doğru gidildikçe sıcaklıklar çok düşer. Dünyanın kışları en soğuk ve yıllık sıcaklık farkının en fazla olduğu bölgeleri bu iklim alanının denizlerden uzak ve daha kuzeyde olan iç kesimleri ile yüksek kesimlerdir.
Yıllık yağış miktarı 500 – 600 mm dolayındadır. En fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer. Kış yağışları daha çok kar şeklindedir.
Tabii bitki örtüsü iğne yapraklı ormanlardır. Yağışın azaldığı kesimlerde de bozkırlar (step) görülür. Sibirya ve Kanada da iğne yapraklı ormanlara tayga ormanları adı verilir. Kıyıya yakın olan daha ılıman kesimlerde yayvan ve iğne yapraklı ormanlar yaygındır. Kışların çok soğuk geçtiği iç ve yüksek kesimlerde soğuğa dayanıklı iğne yapraklılar geniş yer kaplar. Yüksek kesimlerde üstünde alpin kat denilen dağ çayırları yer alır.
AYRINTILI BİLGİ
1-Orta kuşak karalarının deniz etkisine uzak iç kesimlerinde görülür.
2-Doğu Avrupa, Sibirya , ve Kanada’nın güneyinde görülür.
3-Kışlar çok uzun ve soğuk olur. Yazlar ise kısa ve sıcaktır.
4-Denizden uzaklaştıkça karasallık artar.
5-Temmuz sıcaklığı 20ºC’yi geçer. Ocak ayı ortalaması ise –10ºC kadardır. Yıllık sıcaklık farkı 30ºC’yi geçer.
6-Yıllık yağış miktarı 500-600 mm kadardır.
7-Yağış daha çok İlkbahar ve Yaz aylarında görülür. Kışın ise yüksek basınç alanı etkilidir, dolayısıyla bu mevsimde hava açıktır ve kar erimez.
8-Bitki örtüsü, İğne yapraklı ormanlardır. Bunlara Sibirya’da Tayga denilmektedir.
9-Yağışın azaldığı yerlerde steplere rastlanır.
10-Toprak soğuk-nemli bölge toprağı olan Podzolik topraktır.
11-En fazla yağış İlkbahar ve yaz aylarında düşmektedir. Karasallık arttıkça yağışlar yaz mevsimine doğru kaymaktadır. Görüldüğü yerler: Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında Soğuk su akıntılarının etkisi görülür. Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum-Kars bölümünde görülür. İç Anadolu ve Ergene bölümünde görülen karasal iklim buna örnektir.
TUNDRA İKLİMİ
TUNDRA İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ [Bu yazıyı izle]
Kategori: LISE 2 COGRAFYA
TUNDURA İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ…
İskandinavya Yarımadasıyla, Kanada’nın kuzeyinde, Sibirya’ da ve Grönland Adası’nın kıyı kesimlerinde görülür.
En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez. Kışın sıcaklık –30, -40 °C’lere kadar iner. Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir. Kışlar çok soğuktur. Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur.
Yıllık yağış miktarı 200–250 mm civarındadır.
Bitki örtüsü yosun ot ve cılız çalılıklardan oluşan Tundra bitki örtüsüdür. Düşük sıcaklıklara dayanabilen otlar çalılar ve yosunlardan oluşur.
AYRINTILI BİLGİ
1-Kutuplara yakın 60-70 enlemleri ile dağların yüksek kesimlerinde görülür.
2-Avrupa’nın kuzeyi, Sibirya ve Kanada’nın kuzeyi, Grönland’ın güneyi ve İzlanda…
3-Sıcaklık ortalaması çok düşüktür. En sıcak ay ortalaması bile 10 C yi geçmez(güneş ışınlarının geliş açısı çok küçüktür).
4-Ortalama yağış miktarı 250 mm civarında dır. Yağış çoğunlukla kar şeklindedir.
5-Doğal bitki örtüsü Tundra dır. Tundra, düşük sıcaklıklara uyum sağlamış bodur, cılız çalılar ile otlardır.
6-Yaz aylarında sıcaklığın sıfırın üstüne çıkması donmuş olan toprağın çözülerek bataklık haline gelmesine yol açar.
Yılın büyük bir bölümünde donmuş olan toprağa Permafrost yada Tjale adı verilmektedir
KUTUP İKLİMİ
KUTUP İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ [Bu yazıyı izle]
Kategori: LISE 2 COGRAFYA
KUTUP İKLİMİ VE ÖZELLİKLERİ
Dünyanın sürekli olarak karlar ve buzlarla kaplı olan kutup bölgelerinde görülen iklim tipidir. Kuzey Kutbu çevresinde Grönland Adası’nın iç kısımlarında ve Antarktika’da etkilidir.
Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0°C nin altındadır. Sıcaklık, çoğu zaman -40°C ye, hatta daha altına iner.
Yıllık sıcaklık farkı 30°C dolaylarındadır. Güneşlenme süresi çok uzun olmasına rağmen sıcaklık yükselemez. Çünkü güneş ışınları yıl boyunca bu bölgelere eğik açılarla gelir.
Sıcaklık düşük olduğundan buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır. Dolayısıyla yağışlar son derece az ve her zaman kar şeklindedir. Ortalama yağış yıllık
200mm civarındadır. Bu sebeple kutup iklimine soğuk çöl iklimi de denir.
Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur.
AYRINTILI BİLGİ:
1-Kutup çevrelerinde 70-90 paralelleri arasında görülür.
2-Grönland ve Antartika çevresi,…
3-yer daima kar ve buzla kaplıdır.Kalıcı karın alt sınırı sıfır metreden başlar.
4-Sıcaklı 0 C’nin altındadır.Akarsu, toprak ve bitki örtüsü yoktur.
AKDENİZ İKLİMİ
2007-03-02 18:50:41
AKDENİZ İKLİMİ:
1-Suptropikal kuşakta 30-40paralelleri arasında kıtaların batı kıyılarında görülür. Kıta içlerinde kaybolur bir kuşak oluşumu yoktur.
2-Akdeniz havzası çevresi ( Akdeniz havzasında olmalarına rağmen Mısır ve Libya da Akdeniz iklimi görülmez. Bunun sebebi yüzey şekillerinin çok düz olması ve dolayısıyla alçalıcı hava hareketlerinin kıyıya kadar etkisini hissettirmesidir).
3-Kuzey Amerika’ da Kaliforniya çevresi
Güney Amerika’da orta Şili (Santiago)
Afrika’nın güneybatısı ( Cap bölgesi)
Avustralya’nın güneybatısı
4-Yazlar sıcak ve kurak , kışlar ılık ve yağışlıdır.
Ortalama sıcaklık 18-20ºC kadardır.
5-Yıllık yağış miktarı 500-1000 mm arasındadır.
6-Yağış rejimi düzensizdir. Kışlar yağışlı (Cephesel yağışlar), yazlar ise kuraktır.
7-Yaz kuraklığının sebebi Yüksek basınç alanından kaynaklanan alçalıcı hava hareketidir.
8-Kış sıcaklığı nadiren 0ºC’nin altına düşer.
9-Bitki örtüsü, Maki adı verilen kısa boylu bodur çalılardır. Meşe, Koca yemiş, Defne, Mersin , Kekik, Zeytin, Zakkum, Keçi boynuzu,..
10-400-500 metreden sonra ormanlar yer alır.
11-Toprağı ise kırmızı renkli Terra-Rossa dır.
YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ & Bitki Örtüsü
YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ VE BİTKİ ÖRTÜSÜ
A- SICAK İKLİMLER
1- EKVATORAL İKLİM
Görüldüğü yerler: 10 kuzey ve güney enlemleri arsında etkilidir. Özellikle Amazon ve Kongo Havzaları ile Malezya , Filipinler ve Papua Yeni Gine’de etkilidir.
Özellikleri:
* Yıllık sıcaklık ortalaması 25 °C’nin üstündedir.
* Yıllık ve günlük sıcaklık farkı en az olan iklimdir (1-2 °C civarında). Sebepleri : Güneş ışınlarının bütün yıl dike yakın açıyla düşmesi ve nemliliğin fazla olmasıdır.
* Her mevsim düzenli yağış alır. Fakat en fazla yağış güneş ışınlarının Ekvatora dik geldiği tarihlerde görülür. Buharlaşma arttığı için.
* Yağışlar oluşum bakımından Konveksiyon yağışlarına örnektir.
* Yıllık yağış miktarı 2000 mm ‘nin üstündedir.
* Bitki örtüsü bütün yıl yeşil kalan sık ve uzun boylu yağmur ormanlarıdır.
* Yağışların fazla olması ve yüksek sıcaklık kimyasal çözülmeyi artırmıştır.
* Topraklar fazla yıkandığı için verimi düşüktür ve kırmızı renkli Laterit topraklarıdır.
2- YAZI YAĞIŞLI TROPİKAL (SAVAN) İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Ekvatoral iklim ile çöl iklimi arasında görülür (10-20° kuzey ve güney enlemleri arasında görülür)
Özellikleri:
* Bu iklim bölgesinde güneş ışınları yılda iki kez dik açıyla düşer.
* Güneş ışınlarının dik geldiği yaz dönemi yağışlı , kışlar kuraktır.
* Sıcaklık ortalaması bütün yıl 20 °C nin üstündedir.
* Yıllık yağış miktarı 1000-1200 mm arasındadır.
* Bitki örtüsü savandır. Savanlar uzun süre yeşil kalan , gür ve uzun boylu ot topluluklarıdır. Savan bitki örtüsü içinde yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde ve akarsu boylarında ormanlar görülür.
3- MUSON İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Muson rüzgarlarının etkili olduğu Güney, Güneydoğu ve Doğu Asya’da etkilidir.
Özellikleri:
* Muson rüzgarlarından dolayı bu iklimde yaz mevsimi yağışlı, kışlar kuraktır. Bu yönüyle savan iklimi ile benzerlik gösterir.
* Sıcaklık ortalaması bütün yıl 10 °C nin üstündedir. Yıllık sıcaklık farkı Savan iklimine göre fazladır.
* Yıllık yağış miktarı 1000-1500 mm civarındadır. Ancak kıyı kesimlerde bu yağış miktarı çok daha fazla olabilmektedir. Örnek Hindistan’ın kuzey doğusunda yer alan Çerapunçi 12000 mm yağış almaktadır (Dünyanın en fazla yağış alan yeridir).
* Bitki örtüsü kışın yaprağını döken geniş yapraklı muson ormanlarıdır. Muson ormanlarının tipik ağacı teak ağacıdır.
4- ÇÖL İKLİMLERİ
Yağış miktarlarının 150 mm nin altında olan bölgelerde çöl iklimleri görülür.
Çöl iklimleri görüldüğü yere göre;
a- Sıcak Çöller ( Tropikal)
* Dönenceler çevresinde görülür. Oluşmasında dünyanın günlük hareketinden kaynaklanan dinamik yüksek basınç etkilidir.
* Görüldüğü yerler: Afrika’nın kuzeyi (Büyük sahra) Arabistan yarım adası, Basra körfezi çevresi, Hindistan’ın kuzeybatısı (Tar çölü), Avustralya’nın iç kısımları ve batısı, Afrika’nın güney batısındaki Namib ve Kalahari çölleri, G. Amerika’daki Patagonya Atakama, Peru çölleri ve K . Amerika’daki Meksika çölleridir.
Özellikleri:
* Mutlak ve bağıl nem çok düşüktür. Bu sebeple günlük sıcaklık farkı en fazla olan iklimdir.
* Belirli bir yağış mevsimi yoktur.bazı yıllar hiç yağış olmayabilir.
* Mekanik çözülmenin en fazla olduğu iklimdir.
* Yıllık sıcaklık farkı günlük sıcaklık farkı kadar yüksek değildir. Çünkü güneş ışınları bu alanlara yıl boyunca dike yakın açıyla düşmektedir.
* Bitki örtüsü yok denecek kadar azdır. Cılız ot ve çalılıklarla kaktüs iklimin doğal bitki örtüsünü oluştururlar.
* Çöllerde yer altı su seviyesinin yüzeye yakın olduğu veya çıktığı yerler olan vahalar canlı yaşamı için elverişli yerleri oluşturur.
b- Karasal Çöller
* Ilıman kuşak kara içlerinde etrafı dağlarla çevrili çukur alanlarda görülür. Buralarda çöl özellikleri görülme sebebi yağış azlığıdır.
* Görüldüğü yerler: Kızılkum (Özbekistan), Karakum (Türkmenistan), Gobi (Moğolistan), Taklamakan (Çin) , Arizona (A.B.D) çölleridir.
c- Soğuk Çöller
* Kutuplarda görülür.
* Çöl denmesinin sebebi yağış azlığıdır. Yağış azlığının da sebebi sıcaklığın düşük olmasıdır. Sıcaklık düşük olduğu için buharlaşma ile atmosfere karışan nem azdır. Dolayısıyla yağış da az olmaktadır. Zemin buzlarla kaplı olduğu için bitki örtüsü yoktur.
B- ORTA KUŞAK İKLİMLERİ
5- AKDENİZ İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Akdeniz’e kıyısı olan ülkeler ( Libya, Mısır ve Lübnan hariç. Buralarda görülmeme sebebi yer şekillerinin engebesiz olmasıdır.), Avustralya’nın güneybatısı, G. Afrika Cumhuriyetinde Kap bölgesi, Şili’nin orta kesimleri ve Kuzey Amerika’da Kaliforniya çevresinde etkilidir.
Özellikleri:
* Yazlar sıcak ve kurak kışlar ılık ve yağışlıdır.
* Yaz sıcaklığı güneş ışınlarının düşme açısına, kuraklık ise alçalıcı hava hareketlerine bağlıdır.
* En sıcak ay ortalaması 28-30°C , en soğuk ay ortalaması 8-10 °C dir. Yıllık ortalama 18°C dir.
* Kar yağışı ve don olayı çok ender görülür.
* En fazla yağış kışın , en az yağış yazın düşer.
* Kışın görülen yağışlar Cephesel kökenlidir. Cephesel yağışlar en fazla bu ikimde görülür.
* Yıllık yağış miktarı yükseltiye göre değişir. Ortalama 600-1000 mm arasındadır.
* Bitki örtüsü maki dediğimiz bodur bitki topluluğudur. Maki; mersin, defne, kocayemiş, zeytin, zakkum, keçiboynuzu vb bitkilerden oluşur.
* Akdeniz iklimi yurdumuzda Akdeniz, Ege, G. Marmara ve G.D. Anadolu Bölgesinin batısında görülür. Ancak Akdeniz Bölgesinden uzaklaştıkça enlem, yükselti ve karasallığın etkisiyle bozulmaya uğrar.
6- ILIMAN OKYANUS İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Batı Rüzgarları sebebiyle Ilıman Kuşak karalarının batısında görülür (Batı ve K.Batı Avrupa, Amerika’nın batısı). Yurdumuzda ise Karadeniz kıyılarında etkilidir.
Özellikleri:
* Yazlar serin, kışlar ılıktır.
* Her mevsim yağışlıdır.
* En sıcak ay ortalaması 24-25 °C, en soğuk ay ortalaması 5-6 °C dir. Yıllık ortalama 13-15 °C dir.
* Günlük ve yıllık sıcaklık farkı azdır. Nemlilik fazla olduğu için.
* Yıllık yağış miktarı 1500 mm civarındadır. Yükseltisi fazla olan yerlerde bu miktar artmaktadır.
* En fazla yağış Sonbaharda, en az yağış ilkbaharda görülür.
* Yağış oluşumu yamaç yağışı şeklindedir.
* Bitki örtüsü ormandır.
7- ORTA KUŞAK KARASAL İKLİM
Görüldüğü yerler: Deniz etkisinden uzak kara içlerinde ve ılıman kuşak karalarının doğu kıyılarında (soğuk su akıntısından dolayı) görülür. Yurdumuzda ise Doğu Anadolu Bölgesinde Erzurum –Kars Bölümünde görülür.
Özellikleri:
* Kış erken gelir, çok soğuk olur. Kar ortalama 80-90 gün toprak üstünde kalır.
* Yaz da erken gelir ve çok sıcak olur. Karlar hızla erir.
* En sıcak ay ortalaması 20 °C civarındadır. Bazen sıcaklık 30 °C ye kadar çıkabilmektedir.
* En soğuk ay ortalaması –10 °C civarındadır. Bazı günler –40 °C ye kadar sıcaklığın düştüğü de gözlenebilmektedir.
* Yıllık sıcaklık ortalaması 3-5 °C dir.
* Yıllık sıcaklık farkı 40-50 °C ye kadar ulaşabilmektedir.
* En fazla yağış ilkbahar ve yaz dönemlerinde düşmektedir. Karasallık arttıkça yağışlar yaz mevsimine kaymaktadır. Ör. Erzurum –Kars bölümünde olduğu gibi.
* En az yağış kışın düşmektedir ve kar şeklindedir.
* Yıllık yağış ortalaması 500-600 mm civarındadır.
8- STEP İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Sıcak ve ılıman kuşak kara içlerinde görülür. Yurdumuzda İç Anadolu Bölgesinde ve Ergene Bölümünde görülen karasal iklim buna örnektir.
Özellikleri:
* Yazlar sıcak ve kurak , kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer.
* En sıcak ay ortalaması 20-25 °C dir. En soğuk ay ortalaması da 0- (-2) °C dir.
* En fazla yağış ilkbaharda, en az yağış yazın düşer.
* İlkbaharda görülen yağışlar genelde konveksiyon (Kırkikindi) yağışı şeklindedir.
* Yıllık yağış miktarı 250-350 mm civarındadır.
* Bitki örtüsü ilkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz başlarında kuruyan küçük boylu ot topluluğudur. Buna step (bozkır) bitki örtüsü denir. Bozkır bitki örtüsü içinde geven , deve dikeni, gelincik, çoban yastığı gibi bitkiler yer almaktadır.
9-TUNDRA İKLİMİ
Görüldüğü yerler: Sibirya, İskandinavya Yarımadasının kuzeyinde, Kanada’nın kuzeyinde, Grönland adasının kıyı kesimlerinde görülür.
Özellikleri:
* En sıcak ay ortalaması 10 °C yi geçmez. Kışın sıcaklık –30, -40 °C’lara kadar iner.
* Toprak yılın büyük bir kesiminde donmuş haldedir. Sadece yazın sıcaklığın artması ile toprağın üst kısmındaki buzlar erir ve bataklıklar oluşur.
* Yıllık yağış miktarı 200-250 mm civarındadır.
* Bitki örtüsü yosun ,ot ve cılız çalılıklardan oluşan Tundra bitki örtüsüdür.
Yeryüzünde başlıca iklim çeşitleri ve doğal bitki örtüsü
YER YÜZÜNDE BAŞLICA İKLİM TİPKERİ VE DOĞAL BİTKİ ÖRTÜSÜ
İklimler; sıcaklık, basınç – rüzgarlar ve nem – yağış özelliklerinin bir araya gelmesiyle belirir. İklimi oluşturan bu elemanlardan birinin veya ikisinin farklı olması sonucu, değişik iklim tipleri belirir. Aynı veya benzer iklim özelliklerinin yayıldığı alanlar sınırlandırılırsa ortaya iklim bölgeleri çıkar. Bir iklim bölgesi içinde etkili olan iklim, belirli bir iklim tipini temsil eder. Yerel özelliklerden dolayı dünya üzerinde çok çeşitli iklim tipleri vardır. Ancak bunların bir kısmı küçük alanlarda etkili olduğu için dikkate alınmaz. Benzer özellik gösterenler ise guruplandırılarak isimlendirilir. “Soğuk iklimler”, “Sıcak iklimler”, “Nemli iklimler”, “Kurak iklimler” gibi. Bazı iklim sınıflandırmaları ise bitki örtüsüne göre (Bozkır iklimi, savan iklimi gibi ) ve hatta orada yaşayan hayvanlara göre yapılmıştır
Yerrüzünde görülen başlıca iklim tipleri ve bunlara uyum sağlamış olan doğal bitki örtüleri şunlardır:
a)Soğuk iklimler:Bu guruba giren ikllimler, kutup ve kutup altı bölgelerinde görülür. Kutup iklimi ve kutup altı iklimi olmak üzere iki tipi vardır. Kutup ikliminin görüldüğü yerler hemen hemen bütün yıl kar ve buzlarla kaplıdır. Güney Yarım Kürede Antartika ile Kuzey Yarım Kürede Grönlandda etkilidir. Güney ışınları çok yatık geldiği için buralarda hava sürekli soğuktur. Yıllık ortalama sıcaklık her zaman 0 Cnin altındadır. toprak, derinlere kadar sürekli donmuş haldedir. Kutup ikliminde yağış, kar şeklinde ve azdır. Çünkü hava soğuk ve nem oranı düşüktür. Onun için buralarda soğuk çöller vardır. Yıllık ortalama yağış 250 mm dolayındadır. Bu iklim bölgesi, Gulf Stream (Golf Strim) sıcak su akımtısının etkisiyle Kuzey Yarım Kürede birazdaha kutuba doğru kaymıştır. Sıcaklığın sürekli 0 Cnin altında olması ve toprağın devamlı donmuş halde bulunması nedeniyle kutup iklim bölgeleri bitki örtüsünden yoksundur. Kutup altı iklimi, kutup iklim bölgesinin hemen bitişiğindedir. Buralarda da sıcaklık çok düşüktür. Yaz mevsiminde sıcaklığın biraz yükselmesiyle buzlar ve karlar kısa bir süre erir ve bataklıklar oluşur. Yağışların çoğu bu mevsimde görülür. bu iklim bölgesinde kendini soğuğa ve kuraklığa uydurmuş küçük boylu çalılar, otlar ve yosunlar yetişir.Bu bitki örtüsüne Tundra denir.
b)Orta Kuşağın Ilıman İklimleri:Orta kuşakta bulunan iklimler ve ana karakterleri göz önüne alınarak iki tipe ayrılır. Orta kuşağın okyanusal iklimi, bu kuşaktaki büyük karaların batı kıyılarında görülür. Batı Avrupa ile Kanadanın batı kıyıkarında çok daha belirgindir. Her mevsimde yeterli yağış alır. Çünkü bu iklim tipinin oluşumunda önemli etken olan batı rüzgarları ve kıyı açıklarındaki sıcak su akıtıları süreklidir. devamlı okyanus etkisinde bulunduğu için kışlar ılık yazlar ise serin geçer. Bu yüzden yıllık sıcaklık farkı düşüktür. İklim, sıcaklık ve yağış şartlarına kendini uydurmuş olan doğal bitki örtüsü karma ormanlardır. Orta kuşağın karasal iklimi ise karaların denizden uzak iç kısımlarda görülür. Kışalr şiddetli geçer. Yağış azdır. Dünyanın en soğuk terleri bu iklim bölgesinde yer alan Sibiryada dır. Bu iklimde yazlar yağışlı geçer. Yıllık sıcaklık farkları çok fazladır. En yaygın olduğu yerler Kanada ve Sibirya dır. Bitki topluluğunu iğne yapraklı ormanlar oluşturur. bu ormanlar Sibirya`da Tayga adı verilir.
Kuzey Yarım Kürede Akdeniz çevresinde, Güney Yarım Kürede ise Avusturalya ve Afrikanın güney bölümlerinde Akdeniz İklimi etkilidir. Yurdumuzun büyük bir bölümünü ana hatlarıyla etkileyen bu iklimin en belirgin özelliği, yazların sıcak ve kurak olmasıyla kışların ılık ve yağışlı geçmesidir. Yazın, güneyden gelen sıcak ve kuru tropikal hava kütlelerinin etkisindedir. Kışın ise çevresine göre bir alçak basınç alanı olduğundan, daha çok batıdan gelen gezici alçak basınçların uğrak yeridir. Bu nedenle yağışilar kışın çok olur. Tipik bitki örtüsü makidir. Ayrıca geniş yapraklı ve iğne yapraklı ağaçların oluşturduğu ormanlarda oldukça yaygındır.
c)Sıcak İklimler:Bu iklimlerin genel karakteri sıcak olmalarıdır. Ancak yağış bakımından aralarında çok büyük farklılıklar vardır. Çünkü dünyada yağışın en çok ve en az olduğu yerler, sıcak iklim bölgelerindedir. Sıcak iklimin şu tipleri vardır:
-Ekvatoral İklim, Ekvator ve yakın çevresinde görülür. Sıcaklık bütün yıl 20 Cnin altına düşmez. Yıllık sıcaklık farkı yok gibidir. Bütün yıl yağışlı geçer. Kurak mevsim yoktur. Yıllık toplam yağış 150-2000 mm arasındadır. Onun için buralarda gür ormanlar gelişebilmiştir. Bunlar bütün yıl boyunca yeşil kalan ormanlardır. Orman altında çeşitli bitkiler yetişir. Bu iklimin en yaygın olduğu yerler, Amazon ve Kongo Havzası ile Güney Doğu Asya Adalarıdır.
-Tropikal İklim, Ekvatoral iklim bölgesinin kuzey ve güneyünde iki kuşak halinde görülür. Sıcaklık bakımından aylar arasında belirgin bir fark yoktur. Ancak yağışlar belirli aylarda toplanmıştır. Bunun sonucu olarak kurak ve yağışlı olmak üzere birbirinden ayırt edilebilen iki dönem vardır. yağışlar yaz aylarında düşer, kış ise kurak geçer. Bu iklim bölgesinin karakteristik bitki örtüsü savan dır. Savanlar, içinde yer yer ağaçların da bulunduğu yüksek boylu otluklardır.
-Muson İklimi, Muson ruzgarlarının estiği güney, güneydoğu ve doğu Asya’da görülür. Muson rüzgarlarının özelliklerinden dolayı yazlar bol yağışlı, kışlar ise kuraktır. Dünya’nın en çok yağış alan yeri muson bölgesindedir. Muson iklimi geniş alanlara yayılmıştır. Muson ikliminin etkili olduğu yerlerde sıcaklık ve yağış bakımından önemli farklar bulunur. Bunun nedeni, yükseklik farkı ve enlem faktörüdür. Bitki topluluklarıda kendilerini bu değişikliklere uydururlar. Muson iklim bölgelerinde muson ormanları yaygındır. Bu ormanlar, Muson yağmurlarının görüldüğü alanların tipik bitki topluluğudur. Esas olarak, yapraklarını döken ağaçlardan oluşan ormanlardır. Bu ormanlar Muson Asyası olarak nitelendirilen Hindistan, Çinhindi’de yaygındır. Muson ormanlarının tipik ağacı teaktır. Ayrıca bu iklim kuşağında yağışların yeterli olduğu yerlerde savanlar da görülür.
-Kurak İklim, yağışın ve buna bağlı olarak bitki örtüsünün çok az olduğu yerlerde gürülür. Yıllık yağış miktarı 250 mm’nin altındadır. Kurak alanlar, sıcak – kurak ve soğuk – kurak alanlar olmak üzere iki guruba ayrılır. Buna göre sıcak – kurak alanların en yaygın olduğu yerler; Büyük Sahra, Arabistan Yarım Adası, Asya ve Avusturalya’ nın iç kısımlarıdır. Buraların yağışsız olması, subtropikal yüksek basınç alanı üzerinde olmaları ve karaların iç kısımlarda bulunmalarının sonucudur. Ayrıca dönenceler kuşağında bulunan karaların batı kenarlarında da sıcak – kurak yerler vardır. Sıcak – kurak iklimde gece ile ğündüz arasında fark çoktur. Hava sıcaklıgı, gündüz 50 C’nin üzerine çıkarken geceleri 0 C’nin çok altına düşebilmektedir. Burada bitki örtüsü çok cılızdır. Ancak yeraltı suyunun yüzeye yakın olduğu yerlerde ağaçlıklara rastlanır. Buralar vahalardır. Ayrıca kuruklığa dayanıklı bazı bitki türleri yetişmektedir. Buralara çöl denir.
Soğuk – kurak alanlar ise kutup çevrelerinde bulunmaktadır. Buralarda hava, çok souk olduğundan içinde yoğunlaşacak su buharı çok azdır. Onun için buralar da kurak yerlerdir. Hem soğuk hemde kurak olan yerler, bitki örtüsünden yoksundur.
Bunlardan başka bir de yarı kurak iklim vardır. Bu iklim hem sıcak kuşakta hemde orta kulakta görülür. Yağışlı ve kurak dönemleri vardır. Yıllık yağış toplamı 250 – 350 mm arasındadır. Yağışlı mevsimde yetişen otsu bitkiler, kurak mevsimde kurur. Bu tür ot topluluğuna bozkır adı verilir. Bozkır alanlarında yer yer çalı topluluklarına, akarsu boylarında da ağaçlara rastlanır.
Dünyada görülen iklim çeşitleri ve özellikleri (Dünya İklim -Doğal Bitki Örtüsü)
Aşağıda Dünyada görülen iklim çeşitleri ve özellikleri hakkında bilgiler Edubilim tarafından çeşitli kaynaklardan toplanarak biraraya getirilmiştir.Sizde elinizdeki bilgileri bizlerle paylaşırsanız memnun oluruz…
Dünya’da İklim ve Doğal Bitki Örtüsü
Dünya’da Görülen İklim Tipleri
Bir yerde benzer sıcaklık, basınç, rüzgar, nemlilik ve yağış özelliklerinin uzun süre etkili olmasıyla iklim tipleri belirmektedir. İklimi oluşturan bu öğelerden birinin ya da ikisinin farklı olması, değişik iklim tiplerinin ortaya çıkmasına neden olur.
Dünya’da görülen iklimler, sıcak kuşak iklimleri, ılıman kuşak iklimleri ve soğuk kuşak iklimleri olarak üç ana bölümde toplanır.
Sıcak Kuşak İklimleri
Sıcak Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri
Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin üstündedir.
Soğuk mevsim yoktur.
Yağış özellikleri farklılık gösterir.
Ekvatoral İklim
Ekvatoral İklimin Özellikleri
Yıllık sıcaklık ortalamasının 20°C’nin üstünde olduğu ekvatoral iklimde yıl boyunca yaz koşulları yaşanır.
Güneş ışınları, yıl boyunca dik ve dike yakın açılarla geldiğinden yıllık sıcaklık farkı azdır.
Yıl boyunca yükseltici hava hareketlerine bağlı olarak konveksiyonel yağış görülür.
Yıllık yağış miktarı 2000 mm’nin üzerindedir. Her mevsimin yağışlı olduğu ekvatoral bölge akarsularının rejimleri düzenlidir ve yıl boyunca bol su taşır. Güneş ışınlarının dik geldiği Mart ve Eylül aylarında yağışlar artar. Bu nedenle ekinokslarda (21 Mart – 23 Eylül) akarsularda kabarma olur.
Konveksiyonel Yağış : Isınan havanın yükselerek soğuması ile oluşan yağışlardır.
UYARI : Ekvatoral iklimde yıllık sıcaklık farklarının az olması güneş ışınlarının yere değme açılarının az değişmesiyle, günlük sıcaklık farklarının az olması ise nem oranının yüksek olmasıyla ilgilidir.
Anahtar Kelimeler: konveksiyonel yağış, ekvatoral iklim, gunluk sicaklik farki, sıcak kuşak iklimleri, ılıman kuşak iklimleri, soğuk kuşak iklimleri, sicak kusak, iliman kusak, soguk kusak, dünyada görülen iklim çeşitleri , dünya iklim çeşitleri, dünyada görülen iklim çeşitleri ve özellikleri, dünyada görülen iklimler
Ekvatoral İklimin Doğal Bitki Örtüsü
Yıl boyunca sıcaklık ve nem koşulları elverişli olduğundan sürekli yeşil kalabilen yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan gür ormanlardır. Yağmur ormanları adı verilen bu ormanlardaki ağaçların boyu yağış miktarının fazla olması nedeniyle 40-60 m lere kadar çıkabilir. Ormanaltı floarası da çok zengindir.
Ormanaltı Florası : Orman örtüsü altında loş ortamda yetişen, çoğunlukla ot ve sarmaşık türlerinin oluşturduğu bitki topluluğudur.
Ekvatoral İklimin Görüldüğü Yerler
10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında,
Güney Amerika’da Amazon Havzası’nda,
Afrika’da Kongo Havzası’nda ve Gine Körfezi kıyılarında,
Asya’da Endonezya Adaları’nda görülür.
Yazları Yağışlı Tropikal İklim (Savan)
Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C’nin üstündedir.
Yazlar sıcak ve yağışlı, kışlar sıcak ve kurak geçer
Güneş ışınlarının dik açıyla geldiği yaz aylarında konveksiyonel yağışlar görülür.
Kış aylarında subtropikal yüksek basıncın (DYB) etkisinde kaldığından kış kuraklığı belirgindir.
Yıllık yağış miktarı 1000 mm civarındadır.
UYARI : Savan ikliminde günlük sıcaklık farkları, nemlilik nedeniyle yazın az, kışın fazladır.
Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Doğal Bitki Örtüsü
Yaz yağışlarıyla yeşeren, uzun boylu, gür ot topluluklarıdır. Bunlara savan adı verilir. Savanlar arasında yer yer kurakçıl ağaçlar görülür. Akarsu boylarında ise galeri ormanları görülür.
Galeri Ormanları : Savanlardaki, küçük akarsu boylarında görülen, çoğunlukla 50-100 m genişliğinde, bir akarsu ağı biçiminde uzanan ve sürekli yeşil kalabilen nemli ormanlardır. Galeri ormanları olarak adlandırılmalarının nedeni, ağaçların, akarsuyun üstünü bir galeri şeklinde kapatmasıdır.
Yazları Yağışlı Tropikal İklimin (Savan İklimi) Görüldüğü Yerler
10° enlemleri ile dönenceler arasında,
Orta Amerika’da,
Sahra Çölü ile Ekvatoral Afrika arasında,
Güney Afrika’da,
Güney Amerika’da,
Kuzey Avustralya’da,
Madagaskar’ın batısında görülür.
Anahtar Kelimeler: ekvatoral iklim, ekvatoral iklimin bitki ortusu , tropikal iklim, savan iklimi, savan , ormanaltı florası
Muson İklimi
Muson İkliminin Özellikleri
Kış sıcaklığı 10°C – 20°C arasında değişir. Yıllık sıcaklık ortalaması 20°C nin üstündedir.
Muson rüzgarlarının etkisiyle yazlar sıcak ve bol yağışlı geçer. Kışlar ise ılık ve kuraktır.
Çoğunlukla 2000 – 5000 mm arasında değişen yıllık yağış miktarı bazı yerlerde 10000 mm’yi geçmektedir. Örneğin Hindistan’ın Çerapunçi kasabasında yıllık yağış miktarı 12000 mm’yi bulmaktadır.
Yaz aylarında orografik yağışlar görülür.
Orografik Yağışlar : Nemli hava kütlelerinin bir dağ yamacına çarparak yükselmesi sonucunda oluşan yağışlardır.
Muson İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Yağışın fazla olduğu yerlerde, kış aylarında yapraklarını döken yayvan yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar görülür. Bu ormanlara muson ormanları denir.
Muson İkliminin Görüldüğü Yerler
Güney, Doğu ve Güneydoğu Asya kıyılarında,
Madagaskar’ın doğusunda,
Avustralya’nın kuzeydoğusunda,
Kuzey Amerika’nın güneydoğu kıyılarında görülür.
Anahtar Kelimeler: muson iklimi, muson, musonlar, muson ikliminin görüldüğü yerler, muson iklimi nerelerde görülür, muson rüzgarları
Çöl İklimi
Çöl İkliminin Özellikleri
Günlük ve mevsimlik sıcaklık farklarının azla olması karakteristik özelliğidir.
Yağışlar yok denecek kadar azdır.
Sıcaklık farklarının fazla olması, kayaların fiziksel olarak parçalanıp ufalanmasına neden olur.
Kimyasal çözülme yetersiz olduğundan toprak oluşumu zordur.
Çöl İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Kuraklığa uyum sağlamış olan kurakçıl otlar ve çalılardan oluşur. Kuraklığa en iyi uyum sağlamış bitkiler, gövdesinde çok miktarda su biriktirebilen kaktüslerdir. Üzerlerindeki küçük dikenler, bitkinin ısı kaybını azaltmaktadır. Ayrıca yer altı sularının yüzeye çıktığı yerlerde vahalar oluşmuştur.
Vaha : Çöllerde suyun bulunduğu, bitkilerin yetişebildiği, insanların yerleşip barındığı yerdir. Vahalar akarsu boylarında, kuyuların açıldığı yerlerde, büyük su kaynakları yanında gelişmiştir.
Çöl İkliminin Görüldüğü Yerler
Asya Kıtası’nda; Arabistan, Gobi, Taklamakan Çöllerinde,
Kuzey Amerika’da; Kaliforniya, Nevada, Kolorado, Meksika Çöllerinde,
Afrika’da; Büyük sahra, Kalahari, Namibya Çölleri’nde,
Güney Amerika’da; Atakama Çölü’nde görülür.
UYARI : Çöllerin en büyük bölümü Kuzey yarım Küre’dedir. Bu durum, karaların Kuzey Yarım Küre’de Güney Yarım Küre’den daha fazla olmasının sonucudur.
Anahtar Kelimeler: çöl iklimi, col iklimi, çöl ikliminin görüldüğü yerler, vaha , çöl
Ilıman Kuşak İklimleri
Ilıman Kuşak İklimlerinin Ortak Özellikleri
Yıllık sıcaklık ortalamaları 20°C’nin altındadır.
Sıcaklık farkları belirgindir.
4 mevsim yaşanır.
Akdeniz İklimi
Akdeniz İkliminin Özellikleri
Yazları sıcak ve kurak geçer.
Yıllık ortalama sıcaklık 18°C – 20°C arasında değişir.
Yazın genişleyen subtropikal antisiklon (DYB), Akdeniz iklim bölgesinde yaz kuraklığını belirginleştirir.
Kışlar ılık ve yağışlıdır. Çünkü kış aylarında gezici alçak basınçlar cephesel yağışlara neden olur.
Yıllık ortalama yağış miktarı 600-1000 mm arasında değişir ve yağış rejimi düzensizdir.
Kar yağışı ve don olayı ender görülür.
Don Olayı : Havanın açık ve durgun olduğu kış gecelerinde aşırı ısınma nedeniyle toprak donar. Don olayı tarımsal üretime büyük ölçüde zarar verir. Karasal bölgelerde don olayı sık görülür.
Akdeniz İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Kısa, bodur ağaç ve çalılardır. Bu bitki örtüsüne maki adı verilir. Yaz kuraklığına uyum sağladığından yaprakları genellikle sert, tüylü, ince ve uzundur.
Zeytin, defne, keçiboynuzu, mersin, lavanta, kekik ve zakkum maki bitki topluluğu içinde yer alır.
Akdeniz İkliminin Görüldüğü Yerler
Akdeniz çevresindeki ülkelerde,
Güney Portekiz kıyılarında,
Afrika’da Kap Bölgesi’nde,
Güneybatı Avustralya kıyılarında,
Orta Şili’de,
Kuzey Amerika’da Kaliforniya yöresinde,
Güney Afrika Cumhuriyeti’nin Güney kıyılarında görülür.
UYARI : Akdeniz iklimi genellikle 30°-40° enlemleri arasında görülür.
Ilıman Kuşak Okyanus İklimi
Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Özellikleri
Orta Kuşak kıtalarının batı kıyılarında, batı rüzgarlarının ve sıcak su akıntılarının etkisiyle gelişen bir iklim tipidir.
Yıllık ortalama sıcaklık 20°C’nin altındadır.
Sıcaklık farkları belirgin değildir.
Yazlar serin ve yağışlı, kışlar ılık ve yağışlı geçer.
Her mevsim yağışlıdır. Sonbahar ve kış yağışları daha belirgindir.
Kar yağışı ve don olayı ender görülür.
Kış aylarında cephesel, yaz aylarında hem cephesel hem de yükselim yağışları görülür.
UYARI : Okyanus ikliminin belirmesinde temel etken batı rüzgarları ve sıcak su
akıntılarıdır.
Anahtar Kelimeler: iliman kusak, ılıman kuşak, don olayı, don olayi, ılıman kuşak iklimleri, akdeniz iklimi
Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan karma ormanlardır.
Yer yer çayırlar görülür.
Ilıman Kuşak Okyanus İkliminin Görüldüğü Yerler
Kuzey Amerika’nın batı ve güneydoğu kıyılarında,
Güney Amerika’nın güneybatı kıyılarında,
Batı Avrupa’nın Atlas Okyanusu kıyılarında,
Yeni Zellanda’da,
Afrika’nın güneyinde,
Avustralya’nın doğusunda,
Tasmanya’da görülür.
Ilıman Kuşak Karasal İklim
Ilıman Kuşak Karasal İklimin Özellikleri
Yazlar sıcak ve kurak, kışlar soğuk ve kar yağışlı geçer.
Günlük ve mevsimlik sıcaklık farkları belirgindir.
En yağışlı mevsim ilkbahardır.
Don olayı sık görülür.
Sıcak çöllerin kenarlarında görülen karasal iklimde yaz mevsimi kısa sürer.
UYARI : Ilıman karasal iklimde kış aylarındaki yağış azlığı, termik yüksek basıncın etkili
olmasın bağlıdır. Yazın görülen yağışlar ise konveksiyoneldir.
Ilıman Kuşak Karasal İklimin Doğal Bitki Örtüsü
İlkbahar yağışlarıyla yeşeren, yaz kuraklığı ile sararan kısa boylu otlardır. Bunlara step ya da bozkır denir. Steplere Kuzey Amerika’da preri, Güney Amerika’da pampa adı verilir. Yüksek yerlerde yer yer iğne yapraklı ağaçlar görülür.
Ilıman Kuşak Karasal İkliminin Görüldüğü Yerler
Kuzey ve Güney Amerika’nın iç kısımlarında,
Anadolu’nun iç kısımlarında,
Irak’ta,İran’da,Türkistan’da,Afrika’nın iç kısımlarında,
Avustralya’nın iç kısımlarında görülür.
Soğuk Kuşak İklimleri
60° – 90° enlemleri arasında görülür.
Sıcaklık yıl boyunca düşüktür.
İklimin elverişsiz olması tarımı sınırlandırmaktadır.
Soğuk Kuşak Karasal İklim
Soğuk Kuşak Karasal İklimin Özellikleri
Bu iklim iki alt bölüme ayrılır.
Yazı ve Kışı Soğuk Karasal İklim
Yıllık sıcaklık farkları belirgindir.
Yazlar soğuk, yer yer serin ve kısa, kışlar ise çok soğuk, uzun ve karlı geçer. Kar uzun süre toprakta kalır.
En yağışlı mevsim yazdır ve konveksiyonel yağış görülür.
Sıcaklık ortalamalarının Ekvator’a doğru gidildikçe artmasına bağlı olarak bu iklim tipi değişir ve yazları sıcak karasal iklime geçilir.
Yazları Sıcak Karasal İklim
Kış sıcakları -10°C’nin altına inmez.
Yaz sıcaklıkları 20°C nin üstüne çıkar.
Yağış miktarı fazladır. İlkbahar ve yaz yağışları daha belirgindir.
Soğuk Kuşak Karasal İklimin Doğal Bitki Örtüsü
İğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlardır. Bu bitki örtüsüne tayga adı verilir.
Yer yer çayırlar görülür.
Soğuk Kuşak Karasal İklimin Görüldüğü Yerler
Soğuk kuşağın yazları sıcak karasal iklimi,
ABD’nin kuzeydoğusunda,
Kanada’da,Kuzey Çin’de,
Mançurya’da,Rusya’da,Orta Sibirya’da görülür.
Soğuk kuşağın yazları da soğuk karasal iklimi,
Asya, Avrupa ve Amerika kıtalarının kuzeyinde, tundra ikliminin altında bir kuşak halinde görülür.
Tundra İklimi
Tundra İkliminin Özellikleri
Yazlar çok kısa ve serin geçer. Yaz sıcaklığı 10°C’nin üstüne çıkmaz.
Yıllık yağış miktarı 250 mm civarındadır
.Kışlar çok soğuk ve uzun geçer.
Toprak kış aylarında donmuş haldedir.
Yaz aylarında toprağın üst kısımlarında çözülmeler görülür ve bataklıklar oluşur.
Tundra İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Düşük sıcaklığa ve kuraklığa uyum sağlamış olan kısa boylu çalılar, otlar ve yosunlardır.
Bu bitki örtüsüne tundra adı verilir.
Tundra İkliminin Görüldüğü Yerler
60°-70° enlemleri arasında,
Asya’da,Avrupa’da,Kanada’nın kuzey kısımlarında,
Güney Amerika’nın güney kısımlarında görülür.
Kutup İklimi
Kutup İkliminin Özellikleri
Sıcaklık yıl boyunca 0°C’nin altındadır.
Sıcaklığın düşük olması buharlaşmayı engellediği için yağış az ve kar biçimindedir.
Sürekli donmuş halde olan toprak kar ve buz ile kaplıdır.
Kutup İkliminin Doğal Bitki Örtüsü
Toprak , sürekli kar ve buz örtüsü ile kaplı olduğu için bitki örtüsünden söz edilemez.
Kutup İkliminin Görüldüğü Yerler
Kutuplar çevresinde,
Grönland’da,Antartika’da görülür.
Anahtar Kelimeler: kutup iklimi, tundra iklimi, tundra ikliminin görüldüğü yerler, kutup iklimin görüldüğü yerler
YERYÜZÜNDEKİ BAŞLICA İKLİM TİPLERİ ve TABİİ BİTKİ ÖRTÜSÜ
A. SICAK İKLİMLER
1. Ekvatoral İklim
Ekvator çevresinde, 0° – 10° Kuzey ve Güney enlemleri arasında görülür. Yıllık ortalama sıcaklık 25°C dolayındadır. Yıllık sıcaklık farkı 2 – 3°C yi geçmez. Yıllık yağış miktarı 2000 mm den fazladır. Her mevsim yağışlı olmakla birlikte, ekinoks tarihlerinde yağış maksimum düzeye erişir. Tabii bitki örtüsü oldukça gür ve geniş yapraklı ormanlardır. Ekvatoral iklim, Amazon ve Kongo havzalarının büyük bir kesiminde, Gine Körfezi kıyılarına yakın bölgelerde, Endonezya ve Malezya’nın büyük bir bölümünde etkili olmaktadır.
Harita kaynak: www.cografyatutkudur.com
Tabii bitki örtüsü: Çok gür ve geniş yapraklı ormanlardır.
- Tropikal İklim (Subtropikal – Savan)
10° – 20° Kuzey ve Güney enlemleri arasında ve 0° – 10° enlemlerinde 1000 m. den sonra görülür. Ekvatoral kuşak ile çöller arasında bir geçiş iklimidir. Yıllık ortalama sıcaklık 20°C dolayındadır. Yıllık sıcaklık farkı 4 – 5°C dir. Yıllık yağış miktarı 1000 – 2000 mm. arasındadır. Güneş ışınlarının dik geldiği yaz ayları yağışlı, kışlar kuraktır. Tabii bitki örtüsü yüksek boylu ve gür bitki toplulukları olan savanlardır. Tropikal iklim, Sudan, Çad, Nijerya, Mali, Moritanya, Brezilya, Venezuela, Kolombiya, Peru ve Bolivya gibi ülkelerde etkili olmaktadır.
Yazları yeşeren savan bitki örtüsü
- Muson İklimi
Muson rüzgârlarının etki alanlarında görülür. Yıllık ortalama sıcaklık 15 – 20°C dir. Yıllık sıcaklık farkı 10°C civarındadır. Yıllık ortalama yağış 2000 mm. dolayındadır. Yıllık yağışların % 85’i yaz aylarında düşer. Kış mevsimi kurak geçmektedir. Tabii bitki örtüsü kışın yaprağını döken, yazın yeşillenen ormanlardır. Yağışların azaldığı yerlerde ise savanlar görülür. Muson iklimi, Güney Hindistan, Güney Çin, Güneydoğu Asya, Japonya ve Mançurya gibi bölgelerde etkili olmaktadır.
MUSON ORMANLARI VE PİRİNÇ TARLALARI
- Çöl İklimi (Sıcak ve Kurak İklim)
Dönenceler civarında, Asya ve Kuzey Amerika’da karaların iç kısımlarında ve Güney Amerika’da görülür. Bu iklim tipini, yağışların yok denecek kadar az olması belirler. Çöllerdeki nem yetersizliği, günlük sıcaklık farkının büyümesine zemin hazırlamıştır. Günlük sıcaklık farkının 50°C yi bulduğu zamanlar olmaktadır. Yıllık yağış miktarı 100 mm nin altındadır. Yağışlar daha çok sağanak yağmurlar şeklindedir. Tabii bitki örtüsü bazı kurakçıl otlar ve kaktüs bitkileridir. Afrika’da B. Sahra, Ortadoğu’da Necef, Asya’da Gobi, Taklamakan, Avustralya’da Gobbon ve Gibson, Güney Afrika’da Kalahari ve Namib, Güney Amerika’da Patagonya, Atacama ve Peru yeryüzündeki başlıca çöl alanlarıdır.
Dikensi özellik gösteren terleme özelliği az sıcağa karşı dayanıklı su depolayabilen bir bitki örtüsüne sahiptir.
B. ILIMAN İKLİMLER
1. Akdeniz İklimi
Genel olarak, 30° – 40° enlemleri arasında görülür. Yazları sıcak ve kurak, kışları ılık ve yağışlıdır. Yıllık ortalama sıcaklık 15 – 20°C dir. Yıllık sıcaklık farkı ise 18°C kadardır. Yıllık yağış miktarı 600 – 1000 mm arasında değişir. En fazla yağış kışın, en az yağış yazın görülür. Karakteristik bitki örtüsü, kızılçam ormanlarının tahrip edilmesiyle ortaya çıkan makilerdir.
Makiler, sürekli yeşil kalabilen, kısa boylu, sert yapraklı, kuraklığa dayanabilen, çalımsı bodur bitkilerdir. Mersin, defne, kocayemiş, zeytin, süpürge çalısı, bodur, ardıç gibi bitkiler başlıca maki türleridir. Akdeniz ikliminde yağışın az çok yeterli olduğu orta yükseklikteki yamaçlarda iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlar (Kızılçam, sarıçam, karaçam ormanları gibi) yer alır. Akdeniz iklimi en belirgin olarak Akdeniz çevresinde görülmekle birlikte, Güney Portekiz, Afrika’nın güneyinde Kap Bölgesi, Avustralya’nın güneybatısı ve güneydoğusu, Orta Şili ve ABD’nin Kaliforniya eyaletinde de etkili olmaktadır.
Makiler kısa boylu bodur çalılardır.
- Okyanusal İklim
Genel olarak, 30° – 60° enlemleri arasında, karaların batı kıyılarında görülür. Yazlar fazla sıcak, kışlar da fazla soğuk olmaz. Yıllık sıcaklık ortalaması 15°C dir. Yıllık sıcaklık farkı 10°C yi bulmaktadır. Yıllık yağış ortalaması 1500 mm. dir. En fazla yağış sonbaharda görülür. Tabii bitki örtüsü yayvan ve iğne yapraklı ağaçlardan oluşan ormanlardır. Ormanların tahrip edildiği yerlerde çayırlar bulunur. Okyanusal iklim, Batı Avrupa, Kuzey Amerika’nın kuzeybatısı, Güney Şili, Avustralya’nın kuzeydoğusu ve Yeni Zelanda’da etkili olmaktadır. - Karasal İklim
Genel olarak, 30° – 65° enlemleri arasında, karaların deniz etkisinden uzak iç kısımlarında ve kıtaların doğu kıyılarında görülmektedir. Kışlar çok soğuk geçer ve uzun sürer. Yazlar ise sıcaktır. Yıllık sıcaklık ortalaması 0 – 10°C arasında değişir. Yıllık sıcaklık farkı 20 – 40°C dir. Yıllık yağış miktarı 500 – 600 mm dolayındadır.
En fazla yağış yazın, en az yağış kışın düşer. Kış yağışları daha çok kar şeklindedir. Tabii bitki örtüsü iğne yapraklı ormanlardır. Yağışın azaldığı kesimlerde de bozkırlar (step) görülür. Sibirya ve Kanada da iğne yapraklı ormanlara tayga ormanları adı verilir. Taygalar, Dünya ormanlarının % 15’ini oluştururlar. Karasal iklim, Sibirya, Kanada ve Doğu Avrupa’da geniş bir yayılış sahasına sahiptir.
Doğal bitki örtüsü yağış alan yerlerde iğne yapraklı ormanlar yağış almayan yerlerde bozkır dır.
- Step İklimi (Yarıkurak İklim)
Step iklimi, bir geçiş iklimi özelliği gösterir. Step iklimlerinde yıllık sıcaklık farkı 15 – 30°C dir. Yıllık yağış miktarı 300 – 500 mm. dir. Step iklimlerinde en fazla yağış ilkbaharda ve yazın düşmektedir. Tabii bitki örtüsü yağışlı mevsimde yeşeren, kurak mevsimde sararan step (bozkır) tir. İnsanlar tarafından ağaç kesilerek, yakılarak ormanların ortadan kaldırılması sonucunda oluşan bozkırlara antropojen bozkır denir. Bu tür bozkırlar, ormanların tahrip edilmesi sonucunda ortaya çıktığından yer yer orman ağacı topluluklarına rastlanır.
C. SOĞUK İKLİMLER
1. Tundra İklimi (Kutupaltı İklimi)
Genel olarak, 65° – 80° Kuzey enlemleri arasında görülür. Sıcaklığın çok düşük olduğu bir iklim tipidir. Bu iklimde en sıcak ayın ortalaması dahi 10°C yi geçmez. Kışın değerler -30°C ile -40°C ye iner. Yıllık sıcaklık farkının 65°C yi bulduğu yerler vardır. Yağışlar ortalama 200 – 250 mm kadardır. En fazla yağış yaz aylarında görülür. Tabii bitki örtüsü çalı, yosun ve yazın yeşeren kurakçıl otlardan oluşan tundralardır. Tundra iklimi, Avrupa’nın kuzey kıyıları, Kuzey Sibirya, Kuzey Kanada, Grönland Adası kıyıları ve Orta kuşaktaki yüksek dağlarda etkili olmaktadır.
- Kutup İklimi
Karlar ve buzullarla kaplı kutup bölgelerinde görülür. Sıcaklık ortalaması bütün yıl boyunca 0°C nin altındadır. Sıcaklık, çoğu zaman -40°C ye, hatta daha altına iner. Yıllık sıcaklık farkı 30°C dolaylarındadır. Yağışlar son derece az ve kar şeklindedir. Ortalama yağış 200 mm. civarındadır. Bu iklim tipinde bitki örtüsü yoktur. Kutup iklimi, Kuzey Kutbu çevresinde Grönland Adası’nın iç kısımlarında ve Antarktika’da etkilidir.
