Futbol nedir?
İki ayrı takımda, toplam 11 oyuncu olacak şekilde yuvarlak bir topla oynanan takım sporlarından biri futboldur. Dünyadaki en popüler spor türü olan futbol, şuan dünya genelinde 200’den fazla ülkede 250.000’dan fazla oyuncu kadrosuna sahiptir. Futbol maçları dikdörtgen yapıda olan çimli sahalarda oynanmaktadır. Sahanın kısa kenarlarında karşılıklı olarak iki kale bulunur. Futbol müsabakalarında amaç, el ve kol müdahalesi olmadan oyun oynadıkları topu karşı takımın kalesine sokmaktır. Sadece kaleciler, kendileri için belirlenen ceza alanlarının dışına çıkmadan topa elle müdahale edebilme hakkına sahiptirler. Yüzyıllar boyunca dünyanın her bölgesinde futbola çok benzer oyunlar oynanmış olunsa da ilk kez 1863 yılında “Futbol Birliği” kurumu tarafından yayınlanan kurallar, futbol oyunu için sistematikleştirilmiş ve kalıcı oyun kuralları olmuşlardır. Bu kurallar günümüze gelene kadr bir çok değişikliğe uğrasa da ana kurallar hep sabit kalmıştır. Futbol konusunda uluslararası yönetim ve yetkiye sahip olan kurum “Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği”dir.
Futbol tarihi
Futbolla yakın benzerlikleri bulunan ilk oyun, FIFA tarafından “Cuju” isimli bir oyun olarak belirlenmiştir. Bu oyun türünün M.Ö. 200-300 yıllarında Çin’de askerlere askeri eğitim amacıyla oynatıldığı söylenmektedir. Cuju oyununda da tıpkı futboldaki gibi kıllardan yapılmış yuvarlak bir top bulunmaktadır ve oynadıkları bölgenin karşılıklı iki tarafına bambu dallarından 40 santim yükseklikteki kaleler inşa etmişlerdir. Bu oyunda da amaç gol atarak sayı kazanmaktı ve futboldaki gibi oyun esnasında topa ya da karşı takımın oyuncusuna el ya da kol müdahalesi yapılamamaktaydı. Bu oyuncan 300 küsür yıl sonra, Japonya’da Cuju oyununu biraz da olsa andıran “Kemari” oyunu ortaya çıkmıştır. 644 yılında oynanan bu oyunda amaç, dairesel bir bölgede oynanılan topla sürekli birbirine topu atarak yere düşmemesini sağlamaktı.
Avrupa’da ise futbolla ilişkilendirilebilen ilk oyun Antik Yunan’da ortaya çıkartılmış “Episkiros” isimli oyundur. Bu oyunda alışıldık futbolun aksine vücudun her yeriyle topun temas etmesi mümkün olmaktaydı. Yine iki takım halinde oynanan bu oyun, oyuncuların kendi aralarında paslaşarak rakip oldukları takımın kendi alanlarının son kısmında yer alan düz çizgiden topu geçirme esasına dayanmaktaydı. Daha sonra bu oyunun çok benzeri Roma İmparatorluğu döneminde “Harpastum” adı altında oynanmaya devam etmiştir. Aynı dönemlerde Orta Çağ’a bakıldığında ise; 9. yüzyıl civarlarında topla oynanan bir oyuna rastlanmaktadır. Hatta bu konuyla ilgili Nennius isimli yazarın “Historia Brittonum” adlı eserinde, bir grup çocuğun top oynadığından bahsedilmektedir. Bu oyunda belirli sayıda takımlar bulunmamakta, “güruh futbolu” adı verilen yüzlerce kişiyle büyük alanlarda oynanan bir oyun olma özelliğini taşımaktaydı. Bu oyunda amaç, oyunu oynayan kasabalar arasında belirlenen noktalara topu ulaştırmaktır. Ancak oyunun çok fazla kişiyle oynanması ve belirli kurallarının olmaması belirli aksaklıkları meydana getirince, dönemin kralı 2. Edward bu oyunun oynanmasını yasaklamıştır. Bu yasak 2. Edward’tan sonra da devam etmiş, 300 yıllık bir süreçle futbol oynanmamıştır. Bu oyunun bir benzeri aynı dönemlerde Fransa’da da görülmüş, “Soule” denen oyunun 1147 yıllarında aktif olarak oynandığı belirlenmiştir. Ancak bu oyunda öncelikle 1319 yılında, daha sonra 1369 yılında yasaklanmıştır. Diğer ülkelere baktığımızda İtalya’da futbola benzeyen “Calcio Fiorentino” adlı oyun 16. yüzyılda ortaya çıkmış, bu oyunda normal futbol müsabakası gibi amaç topu rakip takımın kalesine göndermek olmuştur.
Modern futbolun ortaya çıkışı
Modern futbol, 19. yüzyılda İngiltere’deki bazı özel okullarda oynanan spor türü biçimlerine dayandırılmaktadır. 1848 yılında Cambridge Üniversitesi’nde ilk kez yazılı olarak oluşturulan futbol kuralları, “Cambridge kuralları” olarak tarihe geçmiş ve günümüzdeki futbolun ortaya çıkışına ön ayak olmuştur. Bu kurallar çerçevesinde gerçekleştirilen futbol maçları o dönemlerde büyük rağbet görmemiştir. 1850 civarı yıllarda futbol oynamakla uğraşan bazı kulüpler, bağlı oldukları eğitim kurumlarından ayrılarak bağımsız birer futbol kulübü olma yolunda ilerlemişlerdir. 1857 yılında “Sheffield Football Club” isimli futbol kulübü öğrenciler tarafından kurulmuş, 1867 yılında ise “Sheffield Futbol Birliği” bu futbol kulübü sayesinde ortaya çıkartılmıştır. Bu yeni oluşumlardan sonra 1863’te kulüpler arasında gerçekleştirilen toplantılar neticesinde “Futbol Birliği” (kısaca FA olarak da adlandırılmaktadır) kurulmuş, yapılan 5 toplantı sonrasında bu toplantılardan çıkan sonuçlara göre ilk kapsamlı kuralların olduğu yazılı kurallar hazırlanmıştır. Bu birliğin hazırladığı 14 kural çerçevesinde oynanan ilk maç, 18 Aralık 1863 tarihinde oynanmış ve golsüz şekilde sonlanmıştır. Futbol oyunlarının artık bir kupa ödülleriyle birleşmesi, 1872 yılında gerçekleşmiştir. C.W Alcock tarafından kurulan FA CUP, ilk resmi futbol yarışması olması özelliğini taşımaktadır. Buna bağlı olarak ilk resmi uluslararası futbol maçı, 30 Kasım 1872’de İngiltere ve İskoçya arasında gerçekleştirilmiş ve 0-0 beraberlikle bitmiştir. 1884 yılında ise ilk uluslararası futbol turnuvası “British Home Championship” düzenlenmiştir. Aston Villa takımının o dönemki yöneticisi William McGregor, 1888 yılında ilk futbol ligini meydana getirmiş ve bu oluşuma “Football League” adını vermiştir.
Ligte 12 futbol takımı yer almaktaydı ve bu takımda oynayan oyuncular 1885 yılında Futbol Birliği tarafından çıkartılan “profesyonel futbolcu” tabirine göre artık birer profesyonel futbolcu sayılmışlardır. Tüm bu gelişmelerden sonra Britanyalıların etkisiyle futbol tüm dünyada yaygın bir hale getirilmiştir. Güney Amerika’da pek çok futbol müsabakası oynanmaya başlanmış hatta Buenos Aires’te Güney Amerika’nın ilk futbol kulübü olan “Buenos Aires Football Club” kurulmuştur. 1884 yılında meydana getirilen “American Football Association” kurumu, ABD’de ilk kez Futbol birliği kurallarıyla oynanan maçların oluşturulmasını sağlamıştır. Futbol alanındaki uluslararası geçerliliği olan ve en üst mertebede hüküm verme yetkisi olan kurum ise “Uluslararası Futbol Federasyonları Birliği” (kısaca FIFA olarak da adlandırılır)dir. FIFA, 1904 yılında Paris’te kurulmuştur ve kurulduğu andan itibaren geçerliliğini hala koruyan Futbol Birliği’nin değişmez kurallarına sadık kalabilmiştir. Günümüz futboluna yakın seviyelerdeki futbolda profesyonelleşme süreçleri, tüm dünyada 1920’li, 1930’lu yıllardan itibaren daha da hızlanmış ve giderek gelişmiştir. 21. yüzyıldaki verilere göre (bu veriler FIFA tarafından 2007 yılında elde edilmiştir) dünya çapında futbol oynayan kişi sayısı 270 milyonun üzerindedir. Futbol kulüplerinin sayısı 300.000’in üzerinde ve 1 milyon 752 bin küsür sayıda futbol takımı bulunmaktadır. Profesyonel futbolcuların sayısı 113.000’in üzerinde belirlenmiş ve 840.000’in üzerinde meslek olarak futbol hakemliğini tercih eden kişi bulunmaktadır.
