Doğadan elde edilen ve doğa tarafından devamlı olarak yenilenen enerji kaynaklarına yenilenebilir enerji kaynakları denilmektedir. Rüzgar enerjisi, güneş enerjisi, jeotermal enerji, dalga enerjisi ve biyokütle enerjisi yenilenebilir enerji kaynakları arasında bulunmaktadır.
Doğada bulunan kaynaklardan elde edilebilen ve yine doğa tarafından sürekli sirküle edilerek yenilenebilen enerji kaynaklarına doğal olarak bu isim verilmiştir. Yenilenebilir enerji kaynak alanları başlıca rüzgar enerjisi, güneş enerjisi, jeotermal enerji, dalga enerjisi, biyokütle enerjisi ve hidrolik enerjisi olarak kabul edilmektedir. Sayı olarak örneklersek, 2015 yılının sonunda dünya genelinde üretilmekte olan enerjinin yaklaşık olarak yüzde 23.7’si, yenilebilir enerji kaynaklarından elde edilen enerjiler neticesinde üretilebilmiştir. Bunun dışında Amerikan Enerji Bakanlığı’ndan gelen verilere göre de, 2014 yılında 5288 TWh olan yenilenebilir enerji ihtiyacı 2040’lı yıllarda 10.000 TWh olarak hesaplanacaktır.
Bahsi geçen yenilenebilir enerji kaynaklarından bazılarının elde edilme imkanları gayet kolayken, bazıları da gayet zorlu koşullarda elde edilebilmektedir. Zaten her şeyden önce, eğer bir bölgeye verilecek enerjinin kaynağı yenilenebilir enerji kaynaklarından birisi olacaksa, mutlaka o bölgede çok iyi yapılanma gerçekleştirilmesi gerekmektedir.
Bunun sebebi yeterli alt yapıya sahip olmayan yerlerde verilen enerjilerin deyimi yerindeyse ziyan olması ve çok büyük miktarlardaki kaynakların boşu boşuna harcanacak olma ihtimalidir. Bunun en basit örneği ülkemiz üzerinden verilebilir. Türkiye’de her yıl elektrik iletim hatlarındaki eksikliklerden ötürü, kaybedilen enerji miktarının oranı üretilenin yarısına eşit olmaktadır.
Yenilenebilir enerji kaynakları elde edildiği kaynaktan elde edilmiş saf haliyle kullanılabildiği gibi aynı zamanda da başka bir enerji formuna da dönüştürülebilmektedir. Örneğin; güneş enerjisine yönelik evlerin çatılarına ya da bahçelere kurulan güneş panelleri, güneşten aldığı ısıyı direkt olarak ısıtma enerjisine çevirir yani enerji olduğu gibi kullanılır. Bunun dışında rüzgar türbinleri ya da fotovoltaj denilen piller de enerjinin direkt olarak kullanıldığı kısımlara örnek teşkil etmektedir.
Yenilenebilir enerji kaynakları çeşitleri
Güneş enerjisi : Güneş, hem kendisi yenilenebilir bir enerji kaynağı olduğu gibi hem de pek çok diğer yenilenebilir enerji kaynağının temelini oluşturmaktadır. Örneğin; güneş pilleri denilen sistemler ışık enerjisini emerek elektrik enerjisine dönüştürebilmektedir. Bunun dışında konuyla ilgili söylenecek en önemli şey, dünyanın yörüngesinde yer alan uyduların aktif olabilmeleri için ihtiyaç duydukları enerjiyi üstlerinde bulunan güneş panellerinden alabilmektedir.
Jeotermal enerji : Yeraltında yer alan sıcak sulardan, bu suların buharından ve daha da alt katmanda yer alan magmanın sıcaklığından faydalanılarak elde edilmektedir. Jeotermal buharlarının gücü, elektrik enerjisinin üretilebilmesinde etkili olmaktadır. Ayrıca jeotermal enerji kullanımı, atmosfere atık madde salınımını en aza indirmektedir.
Hidroelektrik enerji : Nehir gibi akıp duran suların üzerine kurulan barajlarla birlikte suyun hareket gücünden faydalanıp elde edilen enerjidir. Dünyadaki tüm enerjinin neredeyse yüzde yirmilik bir kısmı hidroelektrik santrallerde üretilmektedir.
Rüzgar enerjisi : Çok eskiden beri aslında kullanımda olan rüzgar enerjisinin yakın geçmişte gördüğü rağbet iyice artmıştır. Geçmişte bu enerjiden yel değirenleriyle görülen işlerde yararlanılsa da, günümüzde rüzgar jeneratörleri kurularak büyük çaplarda elektrik enerjisi üretilmektedir.
Dalga enerjisi : Normal şartlarda hem okyanuslarda hem de denizlerde doğal bir süreç olara ortaya çıkan dalgalanma olaylarından ya da gel git olaylarından faydalanılarak ortaya çıkartılan enerjidir. Dalga enerjisinin tam olarak elektrik enerjisine dönüştürülmesi için zorlu süreçler geçirilmekte, aynı zamanda da bu süreçlerin ücretlendirmeleri de oldukça pahalı olmaktadır. Bu sebeplerden ötürü de günümüzde dalga enerjisinin çok da aktif olarak kullanıldığı söylenememektedir. Sadece daha ucuz ve daha aktif kullanılabilmesi adına daha basit ve minimum yarar sağlayan projelerin geliştirildiği de bilinmektedir. Tabi bu tip projelerde de dalga enerjisinden yararlanılmak istenilen bölgedeki kıyı koşulları ve biyolojik düzen de mutlaka dikkate alınmalıdır.
Biyokütle enerjisi : Bitki ve hayvan atıkları enerjisi olarak geçen bu enerji türünde de, örnek verilecek olursa ölü ağaçlar; çiftlik hayvanlarından elde edilen dışkılar, odun parçaları, ölü ekinler, talaş parçaları gibi bir çok madde yakılarak ortaya bir gaz kütlesi çıkartılır. Daha sonra da bu gaz kütlesi belirli işlemlere sokularak kendisinden enerji elde edilmektedir.
Hidrojen enerjisi : Fosil kaynaklardan (doğalgaz, kömür vb.) elde edilen enerji türü, normal şartlarda bir enerji kaynağı olmaktan çok bir enerji taşıyıcısı rolünde bulunmaktadır. Hidrojen yakıt hücresi, içeriğindeki oksijeni ve hidrojeni hem su hem de ısı üretmek için kullanmaktadır.
Yenilenmez enerji kaynakları nedir?
Bilimsel olarak esasen, enerji kaynakları sıralamasında yenilenemez olarak adlandırılan bir enerji kaynağı olmamasına rağmen, oluşumu çok uzun zaman alan enerji kaynaklarına yenilenemez enerji adı verilmektedir. Bu kaynakların büyük bölümü fosil yakıtlar ve nükleer enerjiden oluşmakla birlikte, özellikle fosil kaynaklı yakıtların yanmasıyla oluşan enerjinin verimliliği ve fazla enerji vermesi, doğal çevreye ve ekolojiye olan zararları çok fazladır. Aynı şekilde, nükleer enerjinin de kontrolsüz kullanılması nedeniyle de kesinlikle geri dönüşü olmayan ve etkisi uzunca yıllar devam edecek olan çevre ve canlı zararları oluşmaktadır.
Etkileri nelerdir?
Yenilenemez enerji kaynakları olan fosil yakıtlar çok miktarda sera gazı oluşturmaktadır. Bundan dolayı dünyayı saran gaz tabakası sera etkisi yapmaktadır. Temelinde Carbon olan bu maddeler, bu elementten dolayı yüksek enerji vermektedir. Bunun yanı sıra, çıkardığı Karbondioksit nedeniyel de çevreye büyük zarar vermektedir.
Neden tercih edilmektedir?
Zamanımızda, yenilenemez enerji kaynağı diye adlandırılan petrol, kömür, doğalgaz ve belli oranda da bor yakıtları kullanılmaktadır. Yenilenemez olarak tabir edilen enerji kaynaklarının kullanılmasının sebebi, yenilenebilir enerji kaynaklarına nazaran daha kolay ve gürültüsüz bir şekilde elde edilmesidir. Ancak bu enerji kaynaklarının aşırı kullanımı da oldukça sakıncalı olabilmektedir.
Yenilenemez enerji kaynaklarının en çok kullanılanı doğalgazdır. Çok uzun zamandır kullanılmakta olan doğalgaz, ülkemizde yakın geçmişten başlayarak kullanılmaya başlamıştır. Kullanım oranları da gittikçe artmaktadır. Ayrıca, milyonlarca yılda oluşan yenilenemez enerji kaynaklarından birisi de kömürdür. Doğalgaz kullanımın artması nedeniyle, kullanım oranları bir hayli düşen enerji kaynaklarından biridir. Hayvan fosillerinden oluşan kömürün taşkömürü denilen çeşidi, diğer çaşitlerinden daha maliyetli bir yakıttır. Petrol, her daim güncelliğini muhafaza eden ve her ülkenin elde etmeye can attığı yenilenemez enerji kaynaklarının en önemlisidir. Son olarak bor madeni de yenilenemez enerji kaynaklarından biri olup, az da olsa günümüzde kullanılmaya başlamıştır. Bor rezervinin en fazla olduğu yaklaşık %75’ini elinde bulunduran ülke Türkiye’dir.
