Termometre Çeşitleri
Isınınca genleşmeleri sıcaklıkla orantılı olan katı, sıvı, gaz maddelerden çeşitli termometreler yapılmıştır. Çok yaygın olarak kullanılan sıvılı ve metal termometrelerdir.
Sıvılı Termometreler:
Sıvılı termometrelerde genleşmeleri büyüyen ve sıcaklıkla orantılı olan sıvılar kullanılır. İnce cam boru içindeki sıvı; cıva ise cıvalı termometre, alkol ise alkollü termometre adını alır.
Cıva -39 santigrat derecede donar, 357 santigrat derecede kaynar. Cıvalı termometreler ile 39 santigrat derece ile 357 santigrat derece arasındaki sıcaklıkları ölçebiliriz. Çok soğuk kış günlerinde bu termometreler kullanılmaz. Bunu yerine donma sıcaklığı daha düşük olan alkollü termometreler kullanılır. Çünkü alkol yaklaşık olarak-115 santigrat derecede donar. Bu termometreleri kutuplarda kullanmak mümkündür. Ancak kılcal boru içindeki sıvının iyi görülebilmesi için kırmızı, mavi, sarı vb. renkli boya maddeleri ile boyanması gerekir. Sıvılı termometreler kullanıldıkları yerlere göre çeşitli isimler alırlar. Duvar termometresi, laboratuar termometresi ve hasta termometresi gibi.
Hasta Termometresi:
Cıvalı bir termometredir. Vücut sıcaklığını ölçmede kullanılır. 35 santigrat derece ile 42 santigrat derece arasındaki sıcaklıkları 1/10 incelikle ölçer. Bu termometrelerin haznesi ile kılcal borunu birleştiği yerde bir boğum bulunur. Vücut sıcaklığı ölçüldükten sonra termometre sapından tutularak sallanır. Neden? Yeni bir ölçmeye hazır olan termometre ağız içi ya da koltuk altına konularak vücut sıcaklığı ölçülür.
Metal Termometre:
Cıvalı ve alkollü termometreler ile ölçülemeyen sıcaklık derecelerini ölçmek için metal termometreler kullanılır. Metal termometreler ile 1600 santigrat dereceye kadar olan yüksek sıcaklıklar ölçülebilir. Fabrika ve fırınlar kullanıldığı yerlerdir.
TERMOMETRENİN YAPILIŞI ;
1 – Yapılacak Projenin Adı:
Basit bir Gazlı Termometrenin Yapılması ve Çalışması
2 – Malzeme :
Bir deney tüpü veya ilaç tüpü,
1 – 2 mm çaplı ince,
Tüp boyutunda cam boru,
Mantar tıpa.
3 – Yapılışı:
Tüp içerisinde 4 5 cm renkli su konur.
İnce boru üzerinde kağıt şerit veya bölmeli karton yapıştırılır.
İnce boru mantar arasından geçirilir.
Tüpe yerleştirilir.
Bu havalı veya gazlı bir termometredir.
Derecelemek için mantara kadar buza batırılır.
3 – 5 dakika beklenir, renkli sıvının ince boruda geldiği yere (0° C) yazılır.
Sonra tüp su buharına 3 5 dakika tutulur, renkli suyun geldiği yere (100° C) yazılır.
Bu sıcaklık böyle bir termometre için çok olabilir.
Bu nedenle buhar yerine sıcaklığı 25° C – 30° C olan suya diğer bir termometre ile birlikte daldırılır.
Diğer termometreden okunan rakam, yapılan tüp termometreye de yazılır.
Diğer termometre 30 rakamını göstermiş ise 0° C ile bu rakam arası 30 eşit bölmeye ayrılır
Bir kağıt veya kartona çizilerek ince boru üzerine yapıştırılır.
4 – Çalışması ve Bilgi:
Bütün cisimler ısı ile genişler ve hacimlerini artırırlar. Soğuma ile de büzülür ve hacimlerini küçültürler. Termometreler çoğunlukla metallerin ve sıvıların sıcaklıkla orantılı olarak genleşmelerinden yararlanılarak yapılır. AB arasındaki hava ısınma ile genleşir. Tüpteki su yüzeyine basınç yapar. Bu basınç, renkli sıvıyı ince boruda yükseltir veya tam tersi hava soğursa, tüpteki hava da büzülür su yüzeyine basıncı azalır ve ince borudaki renkli su seviyesi düşer, termometre küçük rakamlar gösterir. Burada havanın (gazın) genleşme ve büzülme miktarları sıcaklıkla orantılıdır.
