Hızır Orucu Ne Zaman Tutulur?

HIZIR ORUCU: 14 – 16 ŞUBAT

Eğer Alevi kurumlarının uygulamalarını esas alırsak bu soruya cevap bulmak için çok uğraşmaya gerek yoktur. Onlara ait merkezlerde sunulan bilgilerde genelde 13-14-15 Şubat tarihleriyle karşılaşırsınız (örnek bkz Cem Vakfı’na bağlı Alevi İslam Din Hizmetleri). Daha az olmakla beraber, Hızır orucu için Şubat ayının ikinci haftasına denk gelen 7-8-9’u işaret edenler de vardır (bkz. Avrupa Aleviler Birliği Konfederasyonu).

2024

TÖRENI

Ne gariptir ki, bu tarihleri, bizzat bu orucu tutan bölgelerde duymanız mümkün değildir. O zaman akla doğal olarak şu soru gelmektedir: neden Hızır orucu için Alevi kurumlarınca bu tarihler esas alınmaktadır?

Hızır, tüm Aleviler için önemli bir evliyadır; buna rağmen, onun adıyla anılan merasimlerin bölgelere ve topluluklara göre değişiklik gösterdiğinin altı çizilmelidir. Örneğin, Hatay yöresinde oldukça yoğun karşılaşılan Hızır türbeleri ve ziyaret mekanları bu boyutta diğer bölgelerde yoktur. Yine 5/6 Mayıs’ta Hızır-İlyas adı altında yapılan kutlamalar da belirli bölgelerde öne çıkmaktadır. Hızır orucu açısından da durum farklı değildir.

Hızır orucu daha çok Dersim, Erzincan, Erzurum, Varto, Elazığ, Sivas, Malatya, Maraş ve bu bölgelerden Sarız, Çorum ve Kars gibi yerlere göç etmiş Aleviler tarafından tutulur. Yanı sıra Tahtacı olarak adlandırılan Alevi toplulukların yalnız Mersin yöresinde ikamet edenlerinin bu orucu tuttuklarına dair bilgiler mevcuttur.

Beş kural

Bu bölgelerde Hızır orucu ile ilgili kabul gören belirli kurallar uygulanır:

1- Oruç, sabit tarih vermek yerine, salı-çarşamba-perşembe esas alınarak genelde üç gün olarak tutulur. Az sayıda bölge ve kişi orucu perşembeden perşembeye yedi güne çıkarmaktadır;

2- İster üç, ister yedi gün tutulsun -12 İmam orucu hariç, diğer tüm oruçlarda olduğu gibi, son gün her zaman perşembe olmaktadır. Bu akşam yapılan Hızır cemi ve adanan Hızır kurbanı inanç açısından oldukça önemlidir;

3- Hızır orucu için bir tarih verildiğinde bu genelde 30 Ocak’tır. Yaygın bir söylem Hızır’ın bir ayağının Ocak diğer ayağının ise Şubat ayında olması gerektiğini aktarır;

4- 30 Ocak her zaman salı gününe denk gelmediğinden, pratik bir çözüm olarak, bu günden önceki Ocak ayının son veya Şubat ayının ilk salı günü oruç başlatılır ve takip eden perşembe tamamlanır;

5- Hızır orucunun bir cem merasimi ve kurbanla kapatılması önem arz ettiğinden, pirlerin hazır bulunması gerekmektedir. Onların da aynı hafta tüm talip bölgelerinde bulunmaları mümkün olmadığı için, kendi güzergahlarına göre Ocak ayının ikinci haftasından başlatmak üzere her haftayı bir bölgeye ayırarak görevlerini yerine getirmiş olurlar. Böylelikle Hızır oruçları kabaca Ocak ayının ortalarından başlayıp Şubat yarısına kadar sürmektedir.

30 Ocak önemli bir geleneğin sembolüdür

Hızır orucu için esas alınan 30 Ocak sıradan bir tarih olmanın ötesinde önemli bir geleneğin sembolüdür. Hızır için belirlenmiş bu gün, 21 Aralık’ta başlayan kış mevsimi süresince bölgede uygulanan Gağan, Kara Çarşamba ve son olarak da Hawtemal/Heftemal bağlamında ele alınmalıdır. Bu bayramlar ve kutsal günler için kabul gören tarihler, 90 günlük kış mevsimini 40-20-30’lu dilimlere ayıran eski bir gelenekle ilişkilidirler. Bu bağlamda Gağan ile başlayan ilk kırk günlük dilim ”Büyük Çile” (çile, Kurmanci ve Farsça’da kırk anlamına gelir) olarak adlandırılır ki, bu da 30 Ocak’ta kapanır. İlk kırk gün aynı zamanda dervişlerin çile çekme dönemlerine denk gelir ve bu Hızır Orucunun başladığı gün bitirilmiş olur. 30 Ocak’tan 20 Şubat’a kadarki süreye ise ”Küçük Çile” denmektedir. Küçük Çile’nin başlangıcı Hızır Orucu’na, sonlandığı 20/21 Şubat ise kime yörelerde Hıdırnebi kutlamalarına vesile olur. İklim açısından ele alındığında bu aynı zamanda kış mevsiminin en soğuk ve fırtınalı günleriyle özdeşleştirilir. 21 Şubat’tan sonra kış çözülmeye başlar ve aşamalı olarak gelecek baharın habercileri doğada görünürler. Böylece, Kara Çarşamba ve Hawtemal/Heftemal için hazırlıklar da başlamış olur.

Günümüzde şehirlerde Hızır orucunu düzenlemek için pirlerin gelmesini esas almaya gerek kalmadığından, üç günlük oruç dönemini sabitleme ihtiyacı anlaşılabilir. Bunun için de bir aylık Hızır orucu döneminin dağılımını belirleyen 30 Ocak en uygun tarih olarak görülebilir. Çünkü bu hem pratikte yapılan uygulamalar tarafından desteklenir, hem de geleneksel değerlerle açıklanabilir.

Farklı tarihler nereden kaynaklanıyor?

Öyleyse, Alevi kurumları tarafından belirlenmiş 13-14-15 veya 7-8-9 Şubat neye dayandırılmaktadır? Belirttiğim gibi pratikte bu tarihlere odaklanarak Hızır orucu tutan bir bölge yoktur. Kimileri bunu açıklamak için eski (Rumi) ve yeni (Miladi) takvim geleneğine işaret etmişlerdir. Onlara göre, 30 Ocak sonrası tutulan Hızır orucu Rumi takvime göre belirlenmiş bir gündür; bu, Miladi takvime çevrildiğinde artı 13 gün eklendiğinden, 13-14-15 Şubat günlerine denk gelmektedir. Bu doğru bir saptama değildir. 30 Ocak, 21 Aralık’ı esas alarak belirlenmiştir; bu tarih eski takvime göre saptanmış olsaydı o zaman 7 Aralık ve 17 Ocak esas alınmalıydı.

Yine başka bir iddiaya göre, yeni yılın 1 Ocak’ta başladığı kabul edildiğinde, 40 gün sonrası 9 Şubat’a tekabül eder. Bu da oruçların neden bu tarih civarında tutulması gerektiğine bir açıklama olarak görülebilir. Fakat 1 Ocak’ın bölgede yeni yıl olarak kabul görmesini destekleyen herhangi bir gelenek yoktur. Bunun yerine belki Gağan kutlamaları öne sürülebilir. Az sayıda bölgede Gağan Aralık ayında değil de, Ocak başlarında kutlanır. Bu kabul edildiğinde 13-14-15 Şubat için bir açıklama verilmiş olur; fakat ne gariptir ki, Gağan’ı Ocak başlarında kutlayan Mazgirt yöresinde de Hızır oruçları için esas alınan tarih 30 Ocak’tır. Hatta bu bölgede bir söylem Hızır orucunun en geç Mart ayından 25 gün önce başlamasını belirtir ki, bu da orucun 6/7 Şubat civarında sonlandırılması anlamına gelmektedir. Ayrıca Hızır orucunu 13-14-15 Şubat olarak işaretleyen Alevi kurumlarının bunu Gağan’ı esas alarak açıklamadıklarını belirtmek gerekmektedir, çünkü onların Alevi İnanç Takvimi olarak sundukları bilgilerde Gağan bir bayram veya önemli bir gün olarak geçmemektedir.

Dolayısıyla, bu tarihlerin Alevi kurumları tarafından neden öne çıkartıldıkları sorusu cevap beklemektedir. Bunun geçen yüzyılın son döneminde şehirlerde oluşan cemevleri ile birlikte ortaya çıktığı muhakkak; fakat bu karar alındığında Hızır orucu geleneğine sahip bölgelerin uygulamalarının esas alınmadığı da kesindir. Her halükarda, en muhafazakar Alevi kurumların bile, en azından bu meselede, gelenekle ilişkilerinde sorunlu bir konum aldıklarını görmek ilginçtir.

Her şeye rağmen, bu orucu tutan topluluğun ruhuna sadık kalarak, kimseyi incitmeden, hangi gün esas alınırsa alınsın; güçsüzlerin, yoksulların ve yardıma muhtaç olanların evliyası Hızır için önümüzdeki dört haftadan birinde oruç tutmanın oldukça makbul bir görev olduğunu belirterek yazıyı sonlandırmak herhalde en doğru olanıdır.

1 Şubat tarihinden itibaren Hızır ayına giriyoruz. Başta Aleviler olmaz üzere Alevi ve Şia inancına sahip vatandaşların tuttuğu hızır orucu başlıyor. Hızır Peygambere adanmış olan Hızır Orucu, alevi vatandaşlar tarafından her yıl tutulmaktadır. Toplamda 3 gün süren ibadet,
bugün oldukça geniş bir coğrafyada bilinirliğini sürdürmektedir. Peki Hızır Orucu nedir? Hızır ayı ne zaman gelir?

HIZIR ORUCU TUTULMA TARİHİ

Hızır orucu ne zaman tutulacak 2020 sorusunun yanıtı belli oldu. Hızır Orucu 2020 bu yıl 7-9 Şubat 2020 tarihleri arasında tutulacak. Hızır orucu 3 gün sürecek.

HIZIR ORUCU NEDİR?

Nuh Peygamber’in gemisi fırtınaya tutulmuş, halk feryat edip Yetiş ya Hızır, Bizi Kurtar diyerek dua etmişler. Allah tarafından duaları kabul olunur ve fırtına diner. İşte o zaman yüce Allah’a şükür orucu olarak 3 gün oruç adanmışlar. Bu oruç o günden, bu güne kadar önemini hiç kaybetmeden tutula gelmiştir ki, yüce Allah insanların dar günlerinde yardımcısı ve gözcüsü olsun. Hızır orucu eski (Rumi) takvime göre 31 Ocak-2 Şubat arası 3 gün tutulurdu.

HZ. HIZIR İNANCI

Tasavvufçulara göre Hz. Musa zahir ilmini, Hz. Hızır da Batın ilmini (Hakikat) temsil eder. Dört kapının son halkası hakikattir. Hz. Hızır Allah tarafından sunulup, kalbe yerleştirilen Ledün İlmini Hz. Musa’ya vermekle ona mürşitlik etmiştir.

Ledün İlmi: Tanrısal gizleri ve gerçekleri kavramaya çalıştığı bilgidir.

Hz. Musa, peygamber olmasına rağmen, Allah dostu olan bir kul olan Hızır’ın bildiklerini bilmiyordu. Burada ilmi sınırsız olduğu, bilinmeyen çok şeyin varlığı ispatlanıyor.

HIZIR ORUCU RÜYASI NEDİR NASIL GÖRÜLÜR?

3 gün boyunca normal oruç tutulur, ancak hiç bir zaman su içilmez. Meşrubatı aşırıya kaçırmadan içilebilir. Kimseye söylenmemesi durumunda daha iyi olduğu söyleniyor. 3. günün sonunda su içmeden yatarken niyet edilip yatılırsa rüyada size biri su verecek. İşte o su veren kişi sizin evleneceğiniz kişidir.

HIZIR ORUCU DUASI

Oruca başlarken niyet, sonlandırırken ise açma gülbangı okunur:

“Bismişah… Allah Allah

Yaradan Allah, Nübüvvet-i Muhammed, Velayet-i Ali aşkında, dertlerimize derman, hastalarımıza şifa, dilden dileklerimiz, gönülden muratlarımız için, dara, zora yetişen Hızır için, Hızır orucu tutmaya niyet ettim.

Gerçeğe Hû! Eyvallah, Allah Allah…”