Gitar nedir?
Gitar, dünya genelinde adını en çok duyuran ve en çok kullanılan müzik aletlerinden birisidir. Müzik türlerine göre bir çok çeşidi olan gitarın şekli genel olarak “8” şeklini andırmaktadır. 6 tele sahip olup, bu tellerden ellerle vurup çekilerek ya da “pena” denilen küçük plastik bir maddeyi tellere sürterek çalınan müzik aletidir. Farklı ağaç türlerinin içeriklerinde yapılan gitarların uzun sap kısımları bulunur, bu sap kısmının en ucunda da arkaya doğru eğik şekilde tellerin bağlandığı kısımlar bulunmaktadır. Bu tel yapılarını gitara vidalar sayesinde tutturulmaktadır. Vidalar esnetilerek ya da sıkılarak notalara göre gitarın ses tonu ayarlanır. Eski çağlarda, 16. yüzyılda normal gitarlardan farklı olarak 6 tel yerine 5 teli olan gitarlar da üretilmiştir. İlk icat edilen gitarların genel özellikleri şimdiki gitarların tersine, en uç kısımdaki tellerin bağlandığı kısmın yatık bir şekilde değil düz bir görünümde olmasıydı. Bu şekle sahip olan gitarların akort (ses ayarı) ayarları arka kısımdan ayarlanmaktaydı. Bunun haricinde gövde yapısı olarak da bugünkü gitarlara kıyasla daha küçük, daha portatif yapılı ve daha az kıvrıma sahipti. En alt yuvarlak kısımda yer alan dairesel boşlukları (bu boşluğa “soundhole” adı verilir) ağaç işlemesiyle ya da görüntü olarak daha hoş gözükebilecek parşömen kağıtlarıyla kaplanmaktaydı. Ancak o günlerden bu günlere gitarların yapısının bu denli değişmesi,; az önce anlattığımız şekildeki gitarların çok çabuk yıpranır ve kırılır olmasından, akort şekillerinin tarih ilerledikçe değişmesinden ve pek çok yeniliğin ortaya çıkmasından ve tellerin gittikçe metalize yapıya dönmesinden kaynaklanmaktadır.
Gitarın tarihçesi
Gitarın ilk ortaya çıkış formu “ud”dur. Ud, Orta Asya’dan göç zamanında Avrupa’ya göç eden Orta Doğu Türkleri tarafından şekil olarak değiştirilmeye başlanmıştır. Tarih sürecinde gitarın gitar olarak adlandırılma süreci ve ilk örnekleri İspanya’da görülmüştür. Bu gitarlar 5 telden oluşmakta ve 10 perde barındırmaktaydı. O zamanlar pena diye bir alet icat edilmediğinden ötürü gitarlar hep parmakla çalınmaktaydı. Gitarın telleri pes kısımdan akort edilmişti. “La-re-sol-si-mi” şeklinde akortlanan gitarların ses gidişatı pesten tize doğru gitmekteydi. Daha sonra 18. yüzyılda eklenen son bir “mi” teli ile bir tane daha pes sesi yaratılmış ve toplam 6 telli gitarlar ortaya çıkmıştır. 19. yüzyıla gelindiğinde Antonio de Torres isimli kişi, gitarın şeklini yenilemiştir. Ortalama boyutundan daha büyük gitarlar ortaya çıkartmış, sapın en uç kısmına vida içeren burgular yerleştirmiş ve sapta bulunan perde sayısını arttırmıştır. Gitarın şekil olarak değişim göstermesi, müzik türlerinin de değişerek yeni türlerin ortaya çıkmasına da bağlıdır. Örneğin; o dönemlerde ortaya çıkan jazz müzik ve folk müziğin çalınmasında kullanılan gitarlara çelik yapıdaki teller takılmaya başlanmıştır. 1920 yılında ise elektronik gitar icat edildi. Böylelikle gitarlardan alınan ses verimini sadece soundhole’e bağlı olmaktan çıkmış, dış kaynaklı bağlanan “amplifikatör” isimli alet vasıtasıyla ses daha da yüksek ve farklı çıkmaya başlamıştır. Bu süreçten sonra yavaş yavaş kendi üzerinde amplifikatör monte edilmiş gitarlar, üst kısmında 12 alt kısmında 6 ya da 7 tel bulunduran gitarlar, sadece 12 tel içeren gitarlar, perdesiz gitarlar ve kafasız gitarlar gibi pek çok gitar türü de ortaya çıkmıştır.
Gitar türleri
Klasik gitar : Bugüne kadar ortaya çıkarılmış tüm gitarların atası klasik gitardır. Yazının başından beri bahsettiğimiz gitar yapısı klasik gitar yapısını oluşturmaktadır. Klasik gitardaki kalın yapıda olan 3 tel ipeğin üzerine sarılmış çelikten, diğer ince 3 tel ise naylondan oluşmaktadır. Sağ elle daha işlevsel olarak kullanılan klasik gitar, sağ el vasıtasıyla bir çok ritim ve harmoni sesleri çıkartılabilen bir müzik aletidir. Günümüzde ağırlık olarak flamenko müzikleri ve klasik müziklerin çalınması için kullanılmaktadır.
Elektro gitar : Elektro gitarın işleyiş mantığı şu şekildedir; elektro gitar çalınmaya başladığında tellere dokunulması vasıtasıyla oluşan titreşim, gövdede bulunan manyetikler sayesinde elektrik akımına dönüşür ve bu akım elektro gitarın bağlı olduğu amfiden bir ses olarak dışarıya aktarılır. Elektro gitarın normal gitarlarla herhangi bir şekil değişikliği bulunmamaktadır.
Akustik gitar : Dış görünüş itibariyle klasik gitara çok benzeyen akustik gitar, biraz daha tombulumsu yapıdadır ve daha basıktır. Sap kısmı klasik gitara göre aynı uzunluklarda olmakla beraber yapı olarak daha dardır. Tellerinin çelikten yapılmış olması klasik gitarla akustik gitarın en ayırt edici özelliğidir. Bu çelik teller, akustik gitarın sesinin klasik gitardan daha baskın ve tok çıkmasını sağlamaktadır. Jazz, Rock ya da Blues tarzı müzik türlerine ait eserlerin çalınmasında kullanılan akustik gitar, genel olarak pena yardımıyla çalınmaktadır.
Bas gitar : Genel olarak daha kalın bir sese sahiptir. Telleri normal gitarlardan daha kalın yapıdadır. Ses çıkarma özellikleri genel yapısı itibariyle elektro gitarın özelliklerine çok benzemektedir. 4 telli, 5 telli, 6 telli, 7 telli, 12 telli ya da perdesiz şeklinde pek çok bas gitar türü vardır.
Perdesiz gitar : ilk olarak 1976 yılında Türk müzisyen Erkan Oğur tarafından ortaya çıkartılmıştır. Bu gitarın ortaya çıkış sebebi ara sesleri verebilecek bir müzik aletinin yaratılması amacıdır. Görüntü itibariyle klasik gitarı andırsa da çıkardığı ses tonlarının skalası bir hayli geniştir.
Gitarın bölümleri
Sap
Köprü
Eşik
Manyetik
Tremolo kolu
