Bitkiler de canlıdır. O halde onların da yaşayabilmek gelişmek ve ürün verebilmek için beslenmeye ihtiyacı vardır. İşte bitkilerin kök, dal, yaprak, meyve ve ürünlerini yetiştirmesi için kullandıkları maddelere “Bitki Besin Maddeleri” ismi verilmektedir.
Bitkiler için gerekli bitki besin maddeleri çizelgede özetlenmiştir.
| |||||||||||||
Bitkilerin yeşil dokularının % 94 – 99,5’u karbon, hidrojen ve oksijen’den oluşmuştur. O halde bitki besin maddeleri bitki bünyesinde %0,5 – %6 oranlarında bulunmaktadır. Ancak besin elementlerinin noksanlığı bitki de çok önemli verim kayıplarına sebep olur. O halde makro ve mikro besin maddelerinin toprakta eksikliğinin yaratacağı sorunları tanımakta yarar vardır.
Makro Elementler:
Topraktan en çok alınan azot, fosfor, potasyum, kalsiyum, magnezyum ve kükürt önemli makro besin elementleridir.
Azot Noksanlığının Belirtileri – Yaşlı yaprakların rengi sarı – yeşil; portakal sarısından kırmızıya kadar değişir. Yaşlı yapraklardan başlayarak yukarıya doğru yaprak dökülmeleri olur. – Bitki büyümesi durur, bitkiler bodur kalır. – Çiçekler küçük ve renkleri bozuk olur. – Kökler sürgünlere göre daha uzun olur, yan kök oluşumu azalır. Sürgünler kısalır. – Meyve ve tohum azalır.
Azot Fazlalığının Belirtileri:
- Fazla azot kullanımı yeraltı sularında ve dere, çay, nehir ve göllerde kirlilik oluşturur. – Kirlenen sular canlıların sağlığını tehdit eder. – Bitkinin gelişim dönemini uzatır. – Çiçeklenmenin gecikmesine neden olur. – Bitkilerin hastalık ve zararlılara karşı dayanıklılığı azalır. – Hububat da başakların yatmasına neden olur. Fosfor Noksanlığının Belirtileri:– Bitkilerde büyüme durur. Bitkiler bodur kalır. – Bitkilerde olgunlaşma yavaşlar. – Yaprakların rengi koyu – mavimsi yeşil olur. – Yaprak kenarları mor renk alır. – Yapraklar erken dökülür. Yaprak üzerinde kahverengimsi yarım ay biçimde benekler olur. – Kök gelişimi zayıflar, saçak kökler azalır. – Sürgünler zayıf, çiçek ve tomurcuk oluşumu azdır. – Bitkilerde generatif gelişim azalır. – Üründe azalma ve kalite düşüklüğü görülür. – Meyvelerde şekil bozuklukları, dökülmeler olur. -Hasat gecikir.
Fosfor Fazlalığının Belirtileri:
- Çinko ve demir gibi mikro elementlerin noksanlıklarının ortaya çıkmasına neden olur.
- Kalsiyum, bor, bakır ve mangan noksanlıkları yaratır. – Hastalıklara karşı dayanıklılık nisbeten azalır. – Fosfor toksisitesi öncelikle yaşlı yapraklarda görülür.
Potasyum Noksanlığı Belirtileri:
Ülkemizde topraklar genelde potasyumca zengindir. Ancak asit topraklarda potasyum noksanlığı görülebilir. Potasyum ürünün miktar ve kalitesini olumlu yönde etkiler. Noksanlığı görülen toprakların potasyumlu gübre ile giderilir. – Bitkide beslenme bozuklukları ve hastalıklara karşı dirençsizlik görülür. Mantari hastalıklara çabuk yakalanır. – Meyvelerde küçülme ve kalitede düşme görülür. – Ürün depolanmaya karşı dayanıksız olur ve çabuk bozulur. – Kökler uzun olur, saçak kökleri azalır, kökte sarımsı salgılar görülür. – Yaşlı yapraklarda noktalar halinde kahverengi lekeler oluşur. Kloroz görülür. – Mısır bitkisinde boğum aralığı kısalır, bitki bodur hale gelir. – Patates meyvesinde siyah lekeler oluşur. – Domateste, genelde yapraklar koyu yeşil renk alır. Yaşlı yapraklarda beyaz lekeler oluşur. Domatesin rengi açık olur ve dayanıksızdır.
Potasyum Fazlalığının Belirtileri:
- Magnezyum, kalsiyum, bor, çinko, mangan noksanlıklarına neden olur. – Meyve kalitesi bozulur. Elmalarda acı benek oluşur. – Potasyumun fazlalığı ender görülür. Ancak aşırı potasyum gübrelenmesinden kaçınmak gerekir. En önemli bitki besin maddelerinin noksanlık ve fazlalıklarının yaratacağı arazların özetinden sonra; Toprakta noksanlıklar görülen kalsiyum, magnezyum, kükürt, çinko, demir, mangan, bakır, bor, molibden, klor gibi besin elementlerinin gübreleme ile karşılanması gerekir. Bunun için de sağlıklı toprak analizleri yapılmalıdır. Unutulmamalıdır ki bitki besin elementlerinin birinin noksanlığı veya yetersizliği, kaliteli ve bol ürün alınmasını kesinlikle önler. Bu nedenle uzmanların önerilerine her zaman uyulmalıdır.
