Deride kaşıntı rahatsız edici ve kişinin sinirini bozan bir histir. Pruritus olarak da bilinir ve sebebi genellikle cilt kuruluğudur. Yaşlılarda daha sık görülür çünkü yaşlı insanların cildi daha kurudur.
Kaşıntının sebebine bağlı olarak kaşıntı normal kabul edilebilir ya da kızarık, pütürlü, su kabarcıklı bir görünüm de ortaya çıkabilir. Sürekli olarak bir bölgeyi kaşımak ciltte tahriş, kanama ve enfeksiyona yol açabilir.
Cildi nemlendirmek, kaşıntıyı önleyen ürünler kullanmak ve soğuk duşlar almak cildinizi rahatlatabilir. Ancak kaşıntıdan tamamen kurtulmak için altta yatan nedeni saptamak ve buna yönelik bir tedavi uygulamak gerekir.
Bacaklarda kaşıntı nedenleri nelerdir?
Bacakların kaşınması, altta yatan bir neden olmaksızın ortaya çıkabilen hafif bir rahatsızlık ya da gözle görülen bir döküntü ile beraber gelen sıkıntılı bir durumdur. Kaşıntı şiddetlenirse kişinin günlük hayatını etkileyebilir hatta uyumasını bile engelleyebilir.
Bacak kaşıntısı, bacak ağrısı ya da bacakta karıncalanma hissi ile karıştırılmamalıdır zira ikisi farklı şeylerdir. Bacak karıncalanmaları sinir hücrelerine bağlı olabilir. Kaşıntı reseptörleri, kişiyi bir rahatsızlığa karşı uyarma görevi taşır. Bunun nedeni cildin kaşınarak rahatsızlık veren yüzeyin ortadan kaldırılmasıdır. Ancak kaşıntı hissi rahatsız eden bir tetikleyici olmaksızın da ortaya çıkabilir.
En çok kaşıntıya yol açan nedenlerden bazıları şunlardır:
1) Cilt kuruluğu
Eğer kaşınan bölgede açık renkli bir çıkıntı, kızarık yumrular ya da gözle görünür bir değişiklik yok ise kaşıntının nedeni cilt kuruluğu olabilir. Cilt kuruluğu genellikle yaş ilerlemesine ya da uzun süre havalandırma ya da ısıtıcı cihazların kullanımı ve çok sık duş almak gibi çevresel etkenlere bağlı olabilir.
2) Cilt hastalıkları ve döküntüler
Egzama, gül hastalığı, bitlenme, uyuz, kontakt dermatit, folikülit (kıl kökü iltihabı), suçiçeği ve kurdeşen(ürtiker) gibi birçok cilt hastalığı kaşıntıya yol açmaktadır. Bu tür vakalarda kaşıntı genellikle kızarık ve tahriş olmuş bir cilt, yumrular ve su kabarcıklarıyla birlikte görülür.
3) İç hastalıkları
Kaşıntı aynı zamanda altta yatan bir hastalığın belirtisi de olabilir. Bu hastalıklar karaciğer rahatsızlıkları, böbrek yetmezliği, demir eksikliği anemisi, tiroit sorunları ve lösemi (kan kanseri) ile lenfoma (lenf kanseri) gibi kanserler olabilir. Bu tür kaşıntılar yalnızca bacağı değil tüm vücudu etkiler. Ciltte kaşıntı dışında gözle görünür hiçbir tuhaflık yoktur.
4) Sinir hastalıkları
Multiple skleroz (MS) hastalığı, diyabet hastalığı, sinir sıkışması ve zona hastalığı gibi sinir sistemini etkileyen hastalıklar da kaşıntıya yol açabilmektedir.
5) Alerjiler ve tahriş
Prezervatif, parfüm, saç boyası, oje gibi kozmetik ürünler, nikel ve kobalt gibi metaller, lateks, tekstil ürünleri, bazı bitkiler, bazı yiyecekler, sıcak hava gibi bazı etkenler ciltte alerjiye bağlı kaşıntı yaratabilir.
6) İlaçlar
Bazı antibiyotikler, mantar karşıtı ilaçlar ve narkotik ağrı kesiciler ciltte kaşıntı ve döküntüye yol açabilir.
7) Hamilelik
Hamilelik döneminde bazı kadınlar ciltte kaşıntı yaşayabilir. Bu kaşıntı özellikle üst bacaklarda ve karında daha yaygındır. Ayrıca egzama gibi bazı cilt hastalıkları hamilelik sürecinde daha da kötüleşebilir.
8) Parazitler ve böcekler
Saç biti, kasık biti ya da vücut biti, arı sokması, sivrisinek ısırığı, eşek arısı sokması, pire ısırığı ve tahta kurusu ısırığı kaşıntıya yol açabilir. Ayrıca bağırsak kurtları makat bölgesinde kaşıntı yapabilir.
9) Enfeksiyonlar
Suçiçeği, ayak mantarı, mantar hastalığı, pamukçuk gibi enfeksiyonlar da vücutta kaşıntıya sebep olurlar.
10) Diğer nedenler
Tiroit bezinin fazla ya da az çalışması (hipertiroidi ya da hipotiroidi), polisitemi (alyuvar sayısında artış), siroz, hepatit gibi sorunlar da vücutta kaşıntıya yol açar. Ayrıca depresyon ve anksiyete bozukluğu gibi psikolojik sorunların da kaşıntı ile ilgisi olduğu bilinmektedir.
Gece kaşıntı sebepleri nelerdir?
Gece kaşıntısı çok şiddetli olabilir ve kişinin uykuya dalabilmesini zorlaştırıp kişiyi uykusuz bırakabilir. Buna yol açan birçok sebep bulunmaktadır. Bu sebepler önemsiz ya da ciddi sağlık durumları olabilir.
1) Doğal sebepler
Birçok insanda vücudun doğal mekanizması gece kaşıntılarına sebep oluyor olabilir. Vücudumuzun kendi ritmi, vücut ısısı düzenleme, sıvı dengesi ve cildin korunması gibi fonksiyonları da etkiler. Bu fonksiyonlar ise geceleri değişir. Örneğin vücut ısımız ve kan dolaşımımız geceleri artar ve bizi ısıtır. Vücut ısısındaki bir artış kaşınmanıza yol açabilir.
Öte yandan, vücudumuz günün farklı saatlerinde bazı maddeler salgılar. Geceleri sitokin denen bir madde salgılarız, bu da enflamasyonu artırır. Kortikosteroidlerin (enflamasyonu düzenleyen hormon) salınımı ise yavaşlar. Tüm bunlara ilaveten cildimiz geceleri su da kaybeder. Özellikle kış aylarında cilt kurur ve daha çok kaşınır.
Gün ortasında yaşanan kaşıntılar ise iş ve diğer aktivitelere odaklanıldığından fark edilemeyebilir. Geceleri ise dikkatimizi dağıtan daha az şey olduğundan kaşıntı çok daha yoğun hissedilebilir.
2) Hastalıklar
Bazı rahatsızlıklar ve sorunlar da geceleri artan kaşıntıya yol açar. Bunlardan bazıları şunlardır:
- Egzama, gül hastalığı ve ürtiker gibi cilt hastalıkları
- Bit, pire, tahta kurdu ve kıl kurdu gibi haşereler
- Böbrek ve karaciğer sorunları
- Demir eksikliği anemisi
- Tiroit sorunları
- Stres, depresyon, şizofreni gibi psikolojik sebepler
- Huzursuz bacak sendromu
- Lösemi ve lenfoma (lenf kanseri)
- MS hastalığı, diyabet ve zona hastalığı
- Bazı kimyasallara, yemeklere ve kozmetiklere karşı alerjik reaksiyon
- Hamilelik
Kaşıntı tedavisi
Kaşıntı için en uygun tedavi, altta yatan nedene yönelik tedavidir. Ancak evde kendi kendinize de uygulayarak kaşıntıyı hafifletip rahatlama sağlayacak yöntemler deneyebilirsiniz. Ancak sürekli tekrarlayan ve gittikçe kötüleşen kaşıntılar için mutlaka doktorunuza başvurmalısınız.
1) Genel tavsiyeler
- Tırnaklarınızın temiz, kısa ve törpülenmiş olmasına dikkat edin
- Kaşınan bölgeyi kaşımaktansa üzerine hafifçe dokunun
- Geceleri cildinize zarar vermemek için pamuklu eldivenler giyin
- Kaşınan bölgeye soğuk kompres ya da ıslak bez ile kompres yapın
- Baharatlı yiyecekler, alkol ve kafeinden uzak durun zira bunlar kaşıntıyı artırır
2) Banyo yapmak
Ilık ya da dayanabiliyorsanız soğuk duşlar alın ve duş süresini 20 dakikadan uzun tutmayın. Mümkün olduğunca az yıkanmaya çalışın. Parfümlü sabunları, duş jellerini ya da deodorantları kullanmayın. Eczanelerden aldığınız parfümsüz ve az kimyasal içeren temizleyicileri tercih edin.
Banyondan sonra ya da duş esnasında parfümsüz krem nemlendiriciler ve merhemler sürün. Cildinizi nemli tutun. Duştan sonra havlu ile kendinizi ovalamayın, sert davranmayın. Tampon hareketlerle, nazikçe kurulanın.
3) Doğru kıyafet seçimi
Yünlü ya da polyester gibi cildinizi tahriş edebilecek, cildin nefes almasını önleyecek ve kaşıntı yapabilecek kumaşlardan yapılmış kıyafetleri asla giymeyin. Mümkün olduğunca pamuklu ya da ipek kıyafetle giymeyi tercih edin.
Dar kıyafetlerden uzak durun. Mümkünse parfümsüz, fazla kimyasal içermeyen bir deterjan kullanın, alerjik ciltler için olan deterjanları kullanabilirsiniz. Olabildiğince bol, rahat pijamalar giymeye çalışın.
4) İlaçlar
Kaşıntıyı gidermek için bazı losyonlar, kremler ve ilaçlar reçetesiz olarak eczanelerden satın alınabilir ya da doktorunuzun reçete etmesi ile kullanılabilir. Sık kullanılan ilaçlardan bazıları şunlardır:
- Eğer cilt kuru ve kepekli ise yağ bazlı nemlendiriciler ve merhemler
- Kaşıntı karşıtı maddeler içeren ya da cildi serin tutmak için mentol içeren kremler
- Küçük bölgeler için hafif dozda steroid içeren kremler (yalnızca birkaç günlüğüne)
- Antihistamin ilaçlar (alerjiyi bastırır ve doktor kontrolü ile alınırlar)
Bazı antihistamin haplar uyku haline yol açabilir. Özellikle geceleri kaşınmaktan uyuyamıyorsanız bu oldukça yararlı bir yan etkidir. Ancak bu ilaçları kullanırken araba sürmek ve iş makinası kullanmak son derece tehlikelidir.
Eğer sorununuz psikolojikse ve geçmiyorsa, bir psikiyatr yardımı alarak antidepresan kullanmaya başlayabilir ya da bazı terapi yöntemlerini tercih edebilirsiniz.
Kaynaklar:
https://www.nhs.uk/conditions/itchy-skin/causes/
https://www.mayoclinic.org/diseases-conditions/itchy-skin/symptoms-causes/syc-20355006
http://www.healthhype.com/itchy-legs-causes-and-treatment.html
https://www.healthline.com/health/itchy-skin-at-night
