ağrı yapmayan bademcik iltihabı
Bademcikler ihmale gelmez
Bebeklik ve çocukluk döneminde, vücudun savunmasında önemli rol oynayan bademciklerin zorunlu kalınmadıkça alınmaması gerekiyor. Bademcik ameliyatı uygulaması son yıllarda azalsa da, çocuklarda üst üste beş-altı kere bademcik iltihabı oluşması, ameliyatı gerektiren durumlar arasında ilk sırada yer alıyor.
Özellikle üst solunum yollarından giren mikropları tanıyarak, vücudu savunmaya hazırlamak gibi görevleri bulunan bademcilerin büyüdükleri ve kişiyi rahatsız ettiği durumlarda ne yapılması gerekir? Bademcikler alınmalı mı? Alınmamalı mı? Bunlar gibi, merak ettiğimiz konuları, Kulak Burun Boğaz Hastalıkları Uzmanı Doç. Dr. Erhun Şerbetçi anlattı.
Bademcik vücutta ne işe yarar?
Bademcikler vücudun bağışıklık sisteminde rol oynayan lenf sisteminin, boğazda yerleşmiş dokularından bir çiftidir. Özellikle üst solunum yollarından giren mikropları tanıyarak, vücudu savunmaya hazırlamak gibi görevleri vardır.
Bademcik soğuktan şişermi?
Vücudun bademciğe ihtiyacı var mı?
Bademcikler özellikle çocukluk döneminde vücudun, hastalıklara karşı ilk savunma bölgesini oluşturur. Bununla birlikte, genizde yerleşmiş yine bademcik dokusu yapısında olan “adenoid” dediğimiz; halk arasında “geniz eti” olarak bilinen dokular da, aynı görevi üstlenmektedir. Yine vücutta sindirim sisteminin bazı bölgelerinde, dalakta ve kemik iliğinde, ayrıca vücudun çok değişik yerlerine yerleşmiş olan lenf bezlerinde aynı görevi yapan dokular da mevcuttur. Bütün bunlara bağışıklıktan sorumlu lenf sistemi’ diyoruz.
Bademcikler neden şişer?
Soğuk bir şey içmek şişmesi için bir sebep mi? Stres bademciği şişirir mi? Bademcikler hemen daima ‘damlacık enfeksiyonu’ denen, kişiden kişiye tükürükle ve yakın temasla bulaşan mikroplar nedeniyle şişer. Bu durumda bademcikler kızarır, bazen üzerlerinde beyaz döküntüler olur. Ateş, yutkunma güçlüğü, yutkunurken ağrı gibi eşlik eden belirtiler de bulunur. Enfeksiyon belirtisi olmayan, fakat yapısal olarak büyük bademcikler de olabilir. Soğuk bir şey içilmesi, sağlıklı bir insanda herhangi bir bademcik sorununa yol açmazken, müzmin bademcik sorunu olan ya da bağışıklık sisteminin zayıf olduğu durumlarda yerel direnç düşüklüğü nedeniyle hastalığa neden olabilir. Stres bademciği şişirmez, ancak direnç düşüklüğüne yol açarak kolay hastalanmaya zemin hazırlayabilir.
Geniz eti nedir, bademcikten farkı nedir?
Halk arasında geniz eti denilen “adenoid” dokusu da aslında aynı bademcik gibi lenf yapısındadır ve üst solunum yolunun savunmasında rol oynar. Bademcikten en önemli farkı, çok büyük olması halinde, zaten küçük bir boşluk olan çocuk burun boşluğunu tıkamasıdır. Bu durum, bademcik ameliyatına kıyasla geniz etinin daha sık bir şekilde ameliyat edilmesine yol açmaktadır.
Bademcik alınmalımıdır?
Bademcik alınmalı mıdır? Bademcik hep geniz eti ile birlikte mi alınır?
Özellikle bebeklik ve çocukluk döneminde bademcikler vücudun savunmasında önemli görev aldıkları için zorunlu koşullar dışında alınmaları uygun olmaz. Son yıllarda bademcik ameliyatları eskisi kadar sık uygulanmamaktadır. Geniz eti çok büyükse ve çocuğun solunumunu engelliyorsa, ya da ilaç tedavisiyle düzelmeyen orta kulak sorunlarına yol açmış ise, fakat çocukta hiç bademcik iltihabı olmuyorsa, bu durumda bile bademcikler alınmayabilir, sadece geniz etinin alınması yeterli olur.
Ameliyata ne zaman karar vermek lazım?
– 2 yıl içinde çocukta, 5–6 defadan daha fazla bademcik iltihabı olması.
– Bademcik iltihaplarına halk arasında beta mikrobu denilen “beta hemolitik streptokok” bakterisinin neden olması.
– Çocuğun ateşli eklem ve kalp romatizması geçirmiş olması.
– Sık bademcik iltihaplanmalarının yanı sıra geniz eti ve orta kulak sorunlarının da bulunması.
– Çocukta “uyku apnesi” (uykuda soluksuz kalma nöbetleri) sorunu bulunması.
– Bademciklerde tümör, tüberküloz gibi farklı durumlarda da mutlaka bademcik ameliyatı gerekmektedir.
3-5 Yaşa Dikkat…
Beta mikrobu nedir, boğaz sağlığı açısından önemli midir?
Beta mikrobu denilen streptokok bakterilerinin, çok sık bademcik iltihabı yapma özellikleri vardır. Bu durumda özellikle üç ila beş yaşlar arasında geçirilen bademcik enfeksiyonlarının komplikasyonu olarak, kalp kapakçıkları ve böbreklerin işleyişi hasar görebilir. Bunlar çoğu kez beta streptokokların yol açtığı ateşli eklem romatizması ile beraber olur. Ailelerin, boğaz kültürlerinde beta streptokok üremesi halinde adeta paniğe kapıldıklarını sıklıkla görmekteyiz. Ancak, beta streptokoklar günümüzün gelişen sosyal ve ekonomik koşullarında yetişen çocuklarda çok daha az komplikasyona yol açmaktadır. Üstelik, antibiyotik çağında bu tür komplikasyonlar hem engellenebilmekte hem de daha az görülmektedir.
Kansız bademcik ameliyatı nedir?
Yakın zamana kadar ailelerin korkulu rüyası olan bademcik ameliyatlarında, kanama riskini azaltmak için çeşitli araç ve teknikler bulmaya çalışılmıştır. Bu çabaların sonunda geliştirilen “Thermal welding” sistemi sayesinde bademcikler, çevresindeki dokulardan kolaylıkla ayrılabilmektedir. Bu yeni yöntemin avantajı, dokuların ayrılması aşaması ile aynı anda, yara yüzeylerinin ısı ve basınç ile kaynamasının gerçekleşmesidir. Böylece kanama hiç olmamakta veya çok az görülmekte, ameliyat sonrası ağrı ise çok az olmaktadır.
Elektrik akımı yerine ısı enerjisi kullanılan bu yöntemde, ısı akışı sadece, dokuyu maşa gibi tutmaya yarayan ince uçlar arasındadır ki bu uçların eni sadece yarım milimetre kadardır. Bu yüzden çevre dokuya oluşabilecek ısı hasarı, diğer yöntemlere göre çok azalmaktadır. Bu durumda elektrik akımı kullanımı sonrası görülen ameliyat sonrası ağrılar, bu yeni yöntemle oldukça azalmaktadır. Kanamasız bir ortam sağlanmasının yanı sıra, cerrahın ameliyat süresince tek alet kullanması ve alet değiştirmemesi sonucunda da, tahmin edileceği gibi ameliyat süresinin kısalmasını sağlar. Bu teknikle narkoz alım süresi kısalır, ağrının da az olması nedeniyle, hastanede kalış süresi de kısalır ve hasta aynı gün taburcu edilebilir. Diğer yöntemlerle yaklaşık 2-3 hafta sürebilen biyolojik yara iyileşmesi, bu yöntemde yaklaşık bir hafta ile sınırlıdır. Hastanın boğaz ağrısı ve yutkunma güçlüğü gibi şikayetleri de, eğer olursa, birkaç günden fazla sürmez. Bununla birlikte bu teknik her hastada uygun olmayabilir ve bazı hastalarda klasik yöntemin uygulanması gerekebilir. Bademcik ameliyatlarında hangi araç ve teknik kullanılırsa kullanılsın kanama ve ağrı olabileceği bilinmelidir. Ayrıca her uzmanın kendi alıştığı teknik en iyi tekniktir.
Çevre dokuları zedelemeksizin, “neredeyse” kansız, ağrısız veya az ağrılı ve iyileşmenin kısa sürede gerçekleştiği “Thermal welding” yöntemi ile yapılan bademcik ameliyatları uygun hastalarda seçkin bir tedavi yöntemi olarak, son yıllarda dünyada ve ülkemizde de son bir senedir kullanılmaya başlanmıştır.
Bademcik İltihabı
(Angine)
Ağzın arka tarafında, boğaza yakın, sağda solda, iki ufak badem şeklinde organ vardır. Bunlara (bademcik) denir.
Ağızda ve boğazda birçok mikrop bulunur. Bu mikroplar, çok defa, boğazdaki girintiler ve çıkıntılar arasında hiçbir zarar vermeden, uslu uslu otururken bazı sebeplerin tesiri altında, günün birinde azgınlaşarak vücuda girmek istidadını gösterirler. Mikropların vücuda girme ‘ kapılarından bir tanesi de bademciklerdir.
Mikroplar bu kapılara saldırdıkları zaman, onların vücuda girip yayılmalarına mani olmak için, bademciklerdeki müdafaa tertipleri ile mikroplar arasında bir savaş başlar. Bu savaş sırasında, bademciklerde iltihaplanma olur. Bu iltihabın tesiri ile bademcikler kızarır, şişer, büyürler.
Sade bademcikler değil, onların civarındaki boğaz kısımları da bu iltihaba karışarak oralarda da kırmızılıklar ve şişlikler hasıl olur. İşte bu halin bütününe (bademcik iltihabı) derler. Bademcik iltihaplarım yapan, çok defa, boğazdaki cerahat mikroplarıdır. Bunların mikroskop altında görünüş şekilleri ufak yuvarlaktır. Bazıları, üzüm salkımı gibi, küme halinde, bazıları, yan yana dizilerek uzun zincirler teşkil etmiş bir durumda görünürler.
Bademcikler, vücudu mikropların hücumundan koruyan organlardır.
(Kuşpalazı) ve (kızıl) denilen .hastalıkların mikroplarında baştan bademciklere saldırarak onları iltihaplandırırlar. Ayrı ve özel olan bu hastalıklar ilk belirtilerini bademciklerde gösterirler.
Bir rakım kan hastalıkları vardır ki, badem iltihapları ile beraber olurlar.
Bademcik iltihaplanmasının sebebi, çok defa mikroplar olmakla beraber onların azgınlıklarlarını uyandıran ve hastalık yapma kabiliyetlerini ziyadeleştiren başka, hazırlayıcı, sebepler de vardır. Bunlarda soğuk almak, üşümek, ıslanmak, rutubet, yorgunluk., gibi hallerdir. Bu iltihapların birçoğunda bademcikler, şişer, büyür, kıpkırmızı olurlar. Bu sırada yutkunmada zorluk başlar.
Şiddetli bir titreme veya ürperme ile ateş yükselir. İştah azalır. Başta, boyunda, boğazda, vücudun bütün oynak yerlerinde ağrılar oluşur. Hastanın sesinde ve söz söyleyişinde tuhaf bir dolgunluk ve değişiklik vardır.
Hasta çok yorgun ve halsizdir. Yatağa girmeye mecbur olur.
Böyle yalnız bademciklerin büyüyüp kızarması ile kendini gösterenlere (kırmızı bademcik iltihapları) derler. Bir de (beyaz bademcik iltihapları) vardır ki, bunlarda da bademcikler büyümüş, şişmiş, kızarmıştır. Fakat bunların boşlukları, girintileri, çıkıntıları içinde, yer yer, ufak, beyaz cerahat damlaları hasıl olur.
Dili temiz bir kaşık sapı ve yahut (dil basacak âlet) ile bastırıp boğaza bakıldığı zaman, bademcikler üstünde, yer yer serpilmiş, ufak cerahat damlalarını görmek kabildir. Bunda da ateş yükselir. Yutkunmada zorluklar, vücutta kırıklık ve ağrılar vardır. Boyunda lenfâ boğumları şişerler. El ile çene kemiğinin altında boğaz yoklanacak olursa, bir takım şişmiş boğumlar, top top, parmakların ucunda duyulurlar.
Bademcik iltihabı esnasında, hastanın sidiği muayene ve tahlil olunursa koyu, kırmızı renktedir ve içinde biraz da albümin vardır.
Bu hastalık birkaç gün sürer. Sonra, yavaş yavaş, bademciklerdeki iltihap sönerek ateş düşmeye, yutkunmadaki zorluklar azalmaya, ağrılar geçmiye yüz tutar ve hastalık iyileşir.
Bademcik iltihabında boğazın iyice muayene edilmesi lazımdır.
Yahut ta iltihap, bademciklerin bir noktasında yerleşerek orada cerahat toplanır ve bir (Bademcik absesi) hâsıl olur. Bu takdirde, yutkunma zorlukları ziyadeleşmiştir. Boyunu çevirmek ve başı kaldırıp indirmekte çok zorluk vardır. Hastaların ateşi daha çok yükselir. Sıkıntılı bir hale düşerler. Dil çok paslanır. Dudaklar kuru ve kavruktur.
TEDAVİ:
Bademcik iltihabı olanlar derhal yatağa yatırılmalı, tam bir istirahat altına alınmalıdırlar.
Yutkunmada zorluk ve hastada ateş mevcut olduğu için, gıdalar; süt, yoğurt, ayran, limonata, çorba, çay, ıhlamur, muhallebi, lâpa.. gibi boğazdan geçerken zorluk vermeyecek sulu ve yumuşak olan maddelerden seçilmelidirler.
Peklik varsa hastaya bir sürgün ilacı (müshil) vermek uygun olur. Ateş ve kırıklıklara karşı (Aspirine), (Kinin), (Phenacetine), (Pyra-midon) gibi ilaçlar vermek faydalıdır
Hastalara (Asidborik), (Rivanol), (Phenosa-lyl), (oxygenli su) gibi antiseptik maddeleri havi gargaralar vermek ve yahut sadece (hatmi) ve (ıhlamur) sular ile gargara yaptırmak münasiptir. Ağzın ve boğazın temizlenmesi için, gargaraları sık sık ve iyi yaptırmalıdır.
Gargara suları ılık olursa daha iyidir.
Sıcak su ile ıslatılmış yumuşak tülbentleri dışarıdan boğaza sararak yaş ve sıcak pansumanlar yapmak, iltihabın çabucak sönerek boğazın yumuşamasına yardım eder.
Boğazın arka tarafından iltihabı temizleyebilmek için buruna, damla halinde, (gomenol), (Menthol) gibi maddeleri havi ilâçlar koymak münasiptir. Son yıllarda hekimlikte tedavi sahasına çıkmış olan (sullamid) dedikleri ilaçlar vardır. Bu ilaçlara her fabrika kendisine göre özel bir ad takmakta ve bunları komprime, tablet veya ampul gibi türlü şekiller altında ticarete çıkarmaktadır. (Biz herhangi bir müessesenin reklâmını yapmış olmamak için, bunların özel adlarını bu eserde yazmayacağız (Sullamid) lerin vücutta iltihap yapan yuvarlak mikroplara pek büyük bir tesiri vardır. Bu mikroplardan ileri gelen hastalıklarda bu ilâçlar, çok silah bir tesir göstererek, hastanın çabucak iyileşmesini sağlamaktadırlar.
Bademcik iltihabı da bu çeşit mikroplardan ileri geldiği zaman bu hastalıkta da (Sullamid) lerden büyük faydalar görülmektedir.
Bütün bu ilaçlar sayesinde bademcik iltihapları, zararlı bir ihtilât yapmağa meydan kalmadan, kolaylıkla ve az zamanda tedavi edilebilirler.
Boğazda abse hasıl olursa, ufak bir ameliye ile, abseyi açarak cerahati akıtmak ve hastayı rahata kavuşturmak lazımdır.
Bademcik iltihapları, bazı insanlarda, böbreklere dokunarak böbrek iltihapları yapabilirler. Bademcik iltihabı geçtiği halde, böbrek bozukluğu sinsi sinsi devam edebilir.
Onun için her bademcik iltihabı geçiren hastanın hastalıktan sonra, sidiği muayeneden geçirilerek böbreklerin sağlık durumu kontrol edilmelidir. Eğer böbreklerde bir bozukluk görülürse ona göre bir tedavi yapılır.
Bademcik iltihapları bazı insanlarda sık sık tekerrür ederler ve bunlar sık sık hastalanırlar. Böyle hastaların böbrekleri de bozulmak istidadı gösterebilir. Bu takdirde sık sık tekrarlayan iltihaplarla büyümüş olan bademcikleri kestirip çıkartmak ve bu mikrop yuvalarından kurtulmak en münasip bir hareket olur.
