Dünya Anatomi Günü’nün; toplum içindeki anatomi bilincini artırmak, anatomi bilimi algısını geliştirmek, genç bilim insanlarının ilgisini anatomi bilim dalına çekmek, beden bağışı konusunda farkındalığı yükseltmek ve beden bağışını özendirmek gibi hedeflere odaklanılan bir farkındalık ve etkinlik günüdür.
“Başta hekimlik eğitimi olmak üzere günümüzde tıp ve sağlık bilimleri alanında temel ve ileri düzey eğitimlerde anatominin ve kadavra üzerindeki çalışmaların önemini bir kez daha vurgulamak gerekir.
Bu çerçevede beden bağışı ile ilgili toplumumuzdaki çekinceler taşıyan algının özellikle 20 yıl içinde bir miktar giderilmiştir fakat yine de bu konuda doğru bilgilendirmeleri artırmalıyız. Türk Anatomi ve Klinik Anatomi adlı uzmanlık derneğimizin bu konuda ciddi çalışmaları var.”
En çok tereddüt yaşanan konunun tıp eğitiminde kullanılmak üzere beden bağışının dini inançlara uygun olup olmadığı yönünde olup, “Diyanet İşleri Başkanlığı, tıp eğitiminde kullanılmak üzere beden bağışı konusunda, tıpkı organ bağışında olduğu gibi dinen hiçbir sakınca bulunmadığını resmi bir şekilde açıklamıştır”.
İslam coğrafyasında resmi izinle ilk kez eğitimde kadavra kullanımına Osmanlı’da 1841 yılında Sultan Abdülmecid zamanında çıkarılan ferman ile başlanmıştır.
Modern anatomi ve disseksiyon (disseksiyon: anatomi eğitiminde insan bedeninin yapısını öğrenebilmek için kadavra/insanın ölü bedeni üzerinde yapılan bilerek kesip-aralayıp gerçek anatomik yapıları görme ve anlama/öğrenme işlemi) anlayışı, Flaman anatomist ve cerrah olan Andreas Vesalius (1514- 1564) döneminde başlamıştır. Andreas Vesalius’un 1543 yılında yayınladığı “De Humani Corporis Fabrica” (orjinal ismi: De Humani Corporis Fabrica Libri Septem/ Yedi Kitapta İnsan Vücudunun Yapısı) isimli kitap “Modern Anatominin Dönüm Noktası” olmuştur. Andreas Vesalius, 1564 yılında 15 Ekim tarihinde vefat etmiştir. 17. yüzyıldan sonra tıp anatomisi eğitiminde; disseksiyon çalışmalarının, modern tıp eğitiminin çok önemli bir parçası olduğu ve Andreas Vesalius’un da bilim tarihinde “Anatominin Babası” olarak anılmaya başladığı görülmektedir.
Görerek öğrenmenin eğitimdeki faydaları bilinmektedir. Bir olayı/ yapıyı/ oluşumu anlatmak için sayfalarca yazılar yazmak ya da açıklamalar yapmak gerekebilir. Ancak aynı şey, bir görsel ile belki de bir dakikada öğretilebilir/ öğrenilebilir. Böylece görerek öğretmenin ve öğrenmenin kolaylaştığı ve bilginin daha kalıcı olduğu anlaşılmaktadır.
Anatomi eğitiminde, öğretme etkisi resimlerden daha fazla olan maket ve modeller kullanılabilmektedir. Bazen de dijital programlardan yararlanılmaktadır. Ancak bu görsellerin hiçbirinin gerçek yapının yerini alamadığı da görülmektedir.
Sağlık eğitimi okulları, tıp doktoru ve sağlık personeli yetiştirmektedir. Onlar, meslek hayatlarına başladıklarında insan bedeni sağlığı ile ilgili işlerde görev almaktadır. Tıp ve sağlık personelinin her düzeydeki sağlık eğitimi için insan gerçek bedeninin kullanılmasının ne kadar etkili olacağı ortadadır.
Kadavra; vefatından sonra üzerinde eğitim- bilimsel araştırmaların yapıldığı, insan ölü bedeni için kullanılan tıbbi bir terimdir. Ülkemizdeki tıp fakültesi sayısı düşünüldüğünde ne kadar çok kadavraya ihtiyaç olduğu aşikardır. Ancak kadavra bağışının çok az olduğu da görülmektedir.
Kadavra bağışı için kişinin bedenini; vefatından sonra eğitim ve bilimsel çalışmalarda kadavra olarak kullanılmak üzere, tıp fakültelerine, sağlığında kendisinin bağışlaması (veya vasiyet etmesi) ve ölümü sonrası ailesinin de buna rıza göstermesi gerekmektedir.
Mevzuat açısından uygun olmasına rağmen, kadavra bağışının neden yetersiz olduğu sorgulandığında toplumun bilgilendirilmesinde yetersizlik olduğu kolayca anlaşılmaktadır.
Toplumu bilgilendirilmek üzere Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği tarafından ekim ayının son haftası “Ulusal Anatomi Haftası” olarak kabul edilmiştir. Son yıllarda bu haftada, “Kadavra Bağışı Bilgilendirme Etkinlikleri” düzenlenmektedir.
Ağustos 2019 yılında Londra’da yapılan IFAA (International Federation of Associations of Anatomists/Uluslararası Anatomistler Dernekleri Federasyonu) Kongresi’nde Türk Anatomi ve Klinik Anatomi Derneği’nin önerisi üzerine; IFAA Genel Kurul kararı ile Andreas Vesalius’un ölüm tarihi olan 15 Ekim günü, “Dünya Anatomi Günü” olarak ilan edilmiştir.
Bu özel günde; toplumun Anatomi/ kadavra/ kadavra bağışı hakkında bilgisini, farkındalığını ve duyarlılığını arttırmak için etkinliklerin yapılması amaçlanmıştır.
Örneğin; kadavra bağışçılarına şükran ve teşekkürlerimizi sunmak ve bu vesile ile toplumuzun kadavra bağışı hakkındaki farkındalığını arttırmak üzere “Kadavra Bağışı Şükran Töreni” düzenlenmektedir.
