ZEYNEL BEY TÜRBESİ

Hasankeyf’te 15’inci yüzyılda inşa edilen türbe Dicle nehrinin kuzey sahilinde yer alıyordu. Kitabesinde türbenin Akkoyunlu Hükümdarı Uzun Hasan’ın oğlu Zeynel Bey için yaptırıldığı yazılı olan türbenin, Zeynel Mirza Bey’in 1473’te Otlukbeli Savaşı’nda öldüğü dikkate alındığında, bu yıllarda yapıldığı tahmin ediliyor. Mimarı İran asıllı Abdurrahman oğlu Pir Hüseyin olan türbe, bazı kısımları dışında ana özellikleriyle günümüze kadar geldi.

Akkoyunlu Devleti hükümdarı Uzun Hasan ile Osmanlı imparatoru Fatih Sultan Mehmet arasındaki Otlukbeli Savaşı, 11 Ağustos 1473’te Erzincan’ın Tercan ilçesi yakınındaki Otlukbeli’nde gerçekleşti. Akkoyunlu hükümdarı Uzun Hasan’ın oğlu olan Zeynel Bey adına Hasankeyf’te yapılan kümbetin kuzey kapısında bulunan kitabede, anıt mezarın Otlukbeli Savaşı’nda şehit düşen Zeynel Bey için yapıldığı belirtiliyor.

Silindirik bir kaide üzerinde yükselen türbenin gövdebi dıştan daire, içten sekizgen planlıdır. Altında mezar odası bulunan yapının zeminden 4,50 m. yüksekliğe kadar olan kısmı taş, üzeri tuğlayla örülmüştür. Türbenin gövdesine çıkan merdivenleri, mumyalık bölümünün örtüsü ve alt kısımlardaki kaplama taşları dökülmüştür. Kaidenin doğusundan küçük bir kapıyla mezar odasına geçilmektedir. İçindeki kalıntılarla duvardaki yataklardan bu bölümün ahşap kirişlerle desteklenen basık bir tonozla kapatıldığı anlaşılmaktadır. Üst örtüde çok sayıda çömlek ve testi  kullanılmıştır.

Zeynel Bey Türbesi plan, mimari ve süslemeleriyle Anadolu’daki türbe ve kümbetler arasında tek örnektir. Akkoyunlu döneminde Anadolu ile İran ve Azerbaycan kültürleri arasındaki yakın alışverişin canlı bir hâtırası olan yapı mimarisiyle Azerbaycan, sırlı tuğla ve mozaik çinili süslemeleriyle İran ve Timurlu, baklava motifli pandantiflere benzeyen kubbe geçişleriyle Celâyirli ve Osmanlı dönemi Irak yapılarını hatırlatmaktadır.