Mübarek Kadir Gecesi önemi, anlamı ve faziletleri…
Allahu Teala’nın Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim’i böylesine önemli ve kutsal bir ayda indirmesi, Ramazan ayının kıymetini daha da artırmıştır. Kadir suresinde Kur’an’ın Ramazan ayında ve bütün hikmetli işlerin kararlaştırıldığı mübarek bir gecede indirildiği belirtilmiştir. İşte bu mübarek geceye “Kadir gecesi” adı verilmekte olup, bu yazımızda Kadir gecesi hakkındaki önemli ayrıntılara değineceğiz.
? KADİR GECESİ NE DEMEKTİR?
Türkçe de önemli ve kıymetli şeyleri vasıflandırmak için kullandığımız bu kelime sözlükte “güç, şeref, hüküm, kıymet” manasına gelmektedir. Kadir gecesinin ıstılah anlamı ise “Ramazan ayında Kur’an-ı Kerim’in indirilmeye başlandığı gece”dir.
? KADİR GECESİ NEDEN ÖNEMLİDİR?
Yüce kitabımız Kur’an-ı Kerim, Kadir gecesinde indirilmeye başlamıştır. Dolayısıyla Kadir gecesini mühim kılan en büyük faktör Kur’an-ı Kerim’in dünyaya nüzulüdür. Kur’an-ı Kerim’de 97. sureye ismini veren bu gece ile alakalı aynı surenin 3. ayetinde “Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır” buyurulmaktadır.
KADİR SURESİNİ DİNLEMEK VE OKUMAK İÇİN TIKLAYIN
Kur’an Yolu tefsirine göre ayet-i kerimede geçen “bin ay” ifadesinin açıklaması şu şekildedir:
Kadir gecesinin bin aydan hayırlı olduğunu bildiren 3. âyeti hakiki mânasında anlayarak bu gecede yapılan ibadet ve hayırların, içinde Kadir gecesinin bulunmadığı bin ayda yapılanlardan daha çok sevap getireceğini belirtirler. Başka bir yoruma göre buradaki bin sayısı çokluktan kinayedir. Nitekim birçok dilde olduğu gibi Arapça’da da bin sayısı büyük çoklukları anlatmak için kullanılmaktadır. Şu halde bu âyette Kadir gecesinde yapılan ibadet ve iyiliklerin diğer bütün zamanlarda yapılanlardan daha çok sevap getireceği ifade edilmiş olmaktadır.
Aynı zamanda Duhan suresinin 3. ayetindeKadir gecesine işaret edilerek Kur’an-ı Kerim’in mübarek bir gecede indirildiği zikredilmektedir. Dolayısıyla hem Kur’an’ın Kadir gecesinde indirildiği hem de bu gecenin mübarek olduğu yine Kur’an’ın kendi ayetleriyle netlik kazanmıştır.
DUHAN SURESİNİ DİNLEMEK VE OKUMAK İÇİN TIKLAYIN
? KADİR GECESİ NE ZAMANDIR?
Kadir gecesi kesin olarak Ramazan ayının içerisinde yer almaktadır. Bununla birlikte Kur’an-ı Kerim’de Kadir gecesinin Ramazan’ın kaçıncı gününe denk geldiği ile alakalı herhangi bir bilgi bulunmamaktadır.
Bu konu ile alakalı hadis literatüründe yer alan bazı hadis-i şeriflerde Kadir gecesinin Ramazan’ın son on gecesinde, son on gününün tekli gecelerinde, son yedi gecesinde, 21 veya 27. gecelerinde aranması gerektiği ifade edilmiştir.
?HANGİ GECE OLDUĞU NEDEN NET OLARAK BİLDİRİLMEMİŞTİR?
Kadir gecesinin kesin olarak belirlenmemesi hikmeti üzerinde duran âlimler bu durumun gecenin feyzinden istifade etmek için daha uygun olduğunu söylemişlerdir. Zira Kadir gecesinin bildirilmesi halinde Müslümanlar sadece o geceyi ihya etmekle yetinebilirlerdi. Hâlbuki bu kısmi belirsizlik sayesinde müminlerin Kadir gecesine rast gelme ümidiyle Ramazan’ın son on gününü ibadet şuuru içerisinde geçirmeleri söz konusudur. Ayrıca Kadir gecesinin tam olarak Ramazan ayının hangi gününe denk geldiğinin bildirilmemesi Müslümanların bilerek ona saygısızlık göstermemeleri veya saygıda aşırıya kaçmaları yani ifrat ve tefrite düşmeleri önlenmiş olur.
?KADİR GECESİNİN ALAMETLERİ NEDİR?
Ahmed bin Hanbel’in Müsned adlı hadis kitabında Kadir gecesinin alametleri ile alakalı şöyle bir hadis rivayet edilmektedir:
“Kadir Gecesi açık ve net bir gecedir. Sanki bu gecenin içinde ışıldayan bir ay vardır. Bu gece sakin, yağmursuz bir gecedir. Ne sıcaktır, ne de soğuk. Yıldızsızdır. O gecenin sabahında güneş ışınsız (ışınları gözü almayacak şekilde) doğar.”
?KADİR GECESİ NASIL İHYA EDİLMELİDİR?
Rrasulullah (sav) Kadir gecesi ile alakalı olarak şöyle buyurmuştur:
“Kim Kadir gecesinin faziletine inanarak ve alacağı sevabı Allahtan bekleyerek ibadet ve saygıyla geçirirse geçmiş günahları bağışlanır.” (Buhari, fazlu leyletü’lkadr 1)
Hadis-i şeriften de anlaşılacağı üzere Kadir gecesini ihya etmenin en güzel yolu iman, takva ve ibadet ile meşgul olmak ve çokça istiğfar etmektir.
Nitekim Ramazan’ın son on gününe girildiğinde Sevgili Peygamberimiz (sav) dünyevi işlerden uzaklaşıp itikafa çekilir, geceleri daha çok ibadet ve tefekkürle geçirdiği gibi ailesini de ibadetlerini yapmaları için uyanık tutardı.
?KADİR GECESİNDE NASIL DUA EDİLMELİDİR?
Hz. Ayşe validemiz Rasulullah (sav)’e “Ey Allah’ın resulü, Kadir gecesine rastlarsam nasıl dua edeyim?” diye sordu.
Rasulullah (sav) “Allahım sen affedicisin affı seversin. Beni de affet!” diye dua et buyurdu. (İbni Mace, dua 5).
Hadis-i şerifte tavsiye edildiği üzere Kadir gecesinde yapılabilecek en güzel dualardan birisi Allah’tan af ve bolca mağfiret dilemektir. Bu sebeple Müslüman kimseler Ramazan ayının son on gecesini kulluk bilinci içinde ibadet ederek ve geçmişte yaptıkları hataları bir daha tekrarlamamaya kesin karar vererek yani tövbe ederek geçirmeye özen göstermelidirler.
?MESCİD-İ AKSA’YA YAPILAN HAİN SALDIRI
İslam âlemi olarak çok zor günlerden geçmekte, her geçen gün haremlerimize yapılan saldırılara uyanmaktayız. Bu yıl özellikle Yahudilerin, mübarek Kadir gecesinde Mescid-i Aksa’ya yapacağı saldırı haberleri duyumları alınmaktadır. Zaten Kur’an-ı Kerim’de her daim nankörlük ve sebatsızlıkla vasıflandırılan bu millet henüz Kadir gecesi gelmeden mübarek mescidimizi postalları ile çiğnemiş, itikâf ve ibadet halinde olan Filistinli kardeşlerimize saldırmışlardır.
Fikriyat ekibi olarak naçizane ricamız, Kadir gecesi arayışları içinde iken dua ve niyazlarımızda Mescid-i Aksa’mız ve Filistinli kardeşlerimizi unutmamamız ve her daim bu kutlu davayı yüreğimizde taşıyarak bu yolda yapabileceğimiz her türlü yardımı takdim etmemizdir.
Kadir gecesine denk gelmeniz ve ibadetlerinizin kabul olunması temennisiyle…
Kadir gecesi faziletleri ve ibadetleri! Kadir gecesi ayın kaçında? Kuran nasıl indirildi?
Ramazan ayının içinde olan Kadir Gecesi, İslamiyet’e göre bin aydan daha hayırlı bir gece olarak tanımlanır. Sizler için hadis ve Kur’an kaynaklarından bu mübarek gecede yapılması gereken ibadetleri ve meydana gelen mucizeleri derledik. Peki Kadir gecesi ne zaman, Kur’an-ı Kerim nasıl indi? Kadir Gecesi hangi ibadetler yapılmalı? Kadir Gecesi’nin faziletleri nelerdir? İşte detaylar…
‘On bir ayın sultanı’ olarak ifade ettiğimiz Ramazan Ayı, tüm İslam alemi için fazileti çok ve kıymeti büyük olan aylardan biridir. Mübarek Ramazan-ı Şerifin bu denli kıymetli olmasına birçok delil var iken bunlardan bir tanesi de Allah (c.c)’un kitabının yani Kuran-ı Kerim’in bu ayda inmesinden kaynaklanmaktadır. Allah (c.c), Kuran-ı Kerim’in bir bütün olarak tamamlandığı Kadir gecesinin kıymetini ve önemini Kadir Suresinde bizlere anlatmıştır. Ramazan-ı Şerif’in 27. gecesine tekabül ederek bin aydan daha hayırlı olan Kadir Gecesinin ne denli özel olduğu şu şekilde zikredilmektedir: “Biz onu (Kur’an’ı) Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesinin ne olduğunu sen bilir misin? Kadir gecesi, bin aydan hayırlıdır.. O gecede, Rablerinin izniyle melekler ve Ruh (Cebrail), her iş için iner dururlar. O gece, esenlik doludur. Tâ fecrin doğuşuna kadar.”
Peygamber Efendimiz (SAV)’de bu gecenin feyiz ve bereketinden mutlaka yararlanılması gerektiğini “Kim Kadir Gecesini, faziletine inanarak ve mükâfatını da Cenâb-ı Allah’tan umarak ihya ederse, o kimsenin geçmiş günahları bağışlanır” (Buhârî, Kadir 1) hadis-i şerifinde bizlere beyan etmiştir.
İLİŞKİLİ HABERKadir gecesinde okunacak dua! Kadir gecesinin önemi…
KUR’AN KADİR GECESİNDE NASIL İNDİRİLDİ? KUR’AN-I KERİMİN İNİŞİ
Kısaca kaderin defteri şeklinde tanımlayabileceğimiz Levh-i mahfuz, olmuş ve olacakların, yani her şeyin en ince ayrıntılarına kadar yazılı olduğu bir ilahi muhafaza levhasıdır. Berat gecesinin mucizelerine baktığımızda Kuran-ı Kerim’in Levh-i mahfuza 1 kerede indiğini biliyoruz. 7. kat semada olan Levh-i mahfuz, cennetten bir üst semadadır. Kuran-ı Kerim 1. kat semaya ise 20 yılda olmak üzere Kadir gecesinde indirilmiştir. İlk ayet (ikra)’dan sonra 3 yıl ayet inmeyen Kur’an-ı Kerim 23 yılda tamamlanmıştır.
KADİR GECESİ HANGİ DUA OKUNUR? KADİR GECESİNİN FAZİLETLERİ…
Resulu Ekrem (SAV)’in Ramazan ayının son on gününde her zamankinden daha fazla ibadet etmesi ve aile fertlerini de daha çok ibadete kaldırması sebebiyle Kadir gecesi Ramazan-ı Şerifin son on günündeki tek gecelerde aranır. Kur’an-ı Kerim, Cebrail (a.s) aracılığıyla Peygamber Efendimiz (SAV)’e ilk olarak Kadir Gecesinde inmeye başlamıştır. Kadir gecesinde önümüzdeki bir yılda yaşayacaklarımız Rabb’imiz (c.c) tarafından meleklere bildirilir. Kadir gecesinde Cebrail (as) olmak üzere birçok melek dünya semasına indirilir. Melekler uğradıkları her mümine selam verirler.
Bu gece Allah (c.c)’a yönelip çokça tövbe etmeliyiz. Bu konuyla ilgili hadis-i şerifte şöyle geçmektedir: “Kadir Gecesi’ni, fazilet ve kudsiyetine inanarak ve sevabını yalnız Allah’tan bekleyerek ibâdet ve tâatle geçiren kimsenin -kul hakkı hâriç- geçmiş günâhları bağışlanır.” (Müslim). Müminlerin annesi Hz. Ayşe (ra), Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed (SAV)’e “–Ey Allah’ın Resûlü! Kadir Gecesi’nin hangi gece olduğunu bilecek olursam, o gece nasıl dua edeyim?” diye sormuş, Efendimiz (SAV) de: “Allah’ım! Sen çok affedicisin, affetmeyi seversin. Beni bağışla!” diye dua et!” buyurmuştur. (Tirmizî, Deavât, 84)
Kadir gecesi selamet gecesidir. Bu gecede inen melekler bereket ve rahmetle bizi ziyaret eder. Bu gecede yaptığımız dualar umut ediyoruz ki Allah (c.c) katında kabul olur. Şeytanın bugün müminlere kötülük yapmaya ve eziyet etmeye gücü yetmez. Bu geceyi nafile ibadetlerle, dua ederek, tesbih çekerek, Kur’an okuyarak geçiren insanlar, tam anlamıyla Allah (c.c)’ın koruması altına girmeye çalışır. Cenabı Hak (c.c) bizleri affetmek için bizlere birçok fırsat sunmuştur. Bazı mekânlar ve bazı zamanlar Allah (c.c) nezdinde diğerlerinden üstün ve faziletli kılınmıştır.
Kadir gecesi de bu zaman dilimlerinden birisidir. Bu gecede yapacağımız ibadetlerin sevabı çok daha fazla verileceği müjdesi bizlere bildirilmiştir. Bu gece bin aydan daha hayırlıdır. Güneş doğana kadar bu geceyi ibadetlerle geçirmek Müslümanlar için kaçınılmayacak bir fırsattır.
KADİR GECESİ HANGİ İBADETLER YAPILABİLİR?
Kadir gecesini hakkıyla ihya edebilmek için yapabileceğiniz ibadetler arasında öncelikli olarak samimi ve içten bir dua ile, geçmişte bilerek ya da bilmeden yapılan tüm günahların affı için tövbe etmektir. En az 1 günlük kaza namazı kılınabilir. Kişinin üzerine borç namazları varsa önce bunları telafi etmeli daha sonra da nafile namaz kılmalıdır.
Bol bol Kuran-ı Kerim okunmalı, yapılabildiği kadar dua ve sureler okunmalıdır. Peygamber Efendimiz (SAV), bu gecede ”Allahümme inneke afüvvün tühıbbü`l-afve fa`fu annî” duasını tavsiye etmiştir. Tesbih şeklindebu duayı gücünüz yettiğince okuyabilirsiniz. Öte yandan 4 rekatlık olan Kadir gecesi namazı kılınabilir.
KADİR GECESİ NE ZAMAN? KADİR GECESİ HANGİ GÜNLERDE ARANMALI?
Kadir Gecesi için Peygamber Efendimiz (SAV), “Siz Kadir gecesini Ramazan’ın son on günü içerisindeki tek rakamlı gecelerde arayınız” (Buhârî, Leyletü`l-Kadir, 3; Müslim, Sıyam, 216) buyurmuştur.
Kadir Gecesi Önemi Nedir, Kadir Gecesinde Neler Olmuştur? Kadir Gecesi Kandil Mi Sayılır?
Kadir Gecesi İslam aleminde anlamı oldukça büyük olan bir gecedir. Ramazan ayını 27. Gecesi olan bu gece Kur’an’ın, Allah tarafından Cebrail adlı melek aracılığıyla Peygamber Muhammed’e vahyedilmeye başlandığı gecedir. Kadir Gecesini ibadet ederek geçirmek isteyen kişiler Kadir gecesinin hangi güne geldiğini ve ne yapıldığını merak etmektedir.
(Ramazanın 26. Gününü 27. Gününe Bağlayan Gecedir.)
Kadir Gecesi Kandil Mi?
Osmanlı Padişahı II. Selim döneminde (1566-1574) camiler aydınlatılıp minarelerde kandiller yakılarak kutlandığı için bu gecelere kandil geceleri denilmiştir. Bunlar Mevlid, Regaib, Mi‘rac, Berat ve Kadir geceleridir. Bazan Arapça “leyl” (gece) kelimesi eklenerek leyle-i Kadr, leyle-i Berât … şeklinde de kullanılır. Bu gecelerin kutlanma tarihleri kamerî takvime göre şu şekilde belirlenmiştir: Mevlid kandili rebîülevvel ayının on ikinci, Regaib receb ayının ilk cuma, Mi‘rac aynı ayın yirmi yedinci, Berat şâban ayının on beşinci, Kadir ise ramazan ayının yirmi yedinci gecesi. Zikredilen rakamlar daima geceden sonra gelen güne aittir.
Kadir Gecesi Nedir?
Sözlükte kadir (kadr) kelimesi “hüküm, şeref, güç, yücelik” gibi anlamlara gelir. Dini literatürde ise “leyletü’l-Kadr” şeklinde Kur’an-ı Kerim’in indirildiği gecenin adı olarak kullanılır. Aynı adı taşıyan 97. sure bu gecenin fazileti hakkında nazil olmuştur. Surede Kur’an’ın Kadir gecesinde indirildiği ve sözü edilen gecenin bin aydan daha hayırlı olduğu belirtilir. Müfessirler hayırlı olanın bu gecede yapılan amel olduğunu, bin ayın ise içinde Kadir gecesinin bulunmadığı bir süreyi ifade ettiğini belirtirler (Taberi, XV, 339). Ancak genel bir rakam konumunda bulunması ve ism-i tafdilden sonra gelmesi dikkate alınarak bu sayının çokluktan kinaye olabileceğini söylemek de mümkündür (Mâtüridi, vr. 895b; Mevdûdi, VII, 187). Kur’an-ı Kerim’in başka ayetlerinde de bin ve elli bin yıla tekabül eden “gün” kavramı kullanılmaktadır (es-Secde 32/5; el-Meâric 70/4).
Kadir Gecesinde Ne Olmuştur?
Kadir Gecesi, İslam dininin inancına göre Kur’an’ın, Allah tarafından Cebrail adlı melek aracılığıyla Peygamber Muhammed’e vahyedilmeye başlandığı gecedir. Tarihsel olarak Ramazan ayının son günlerinde yer alır. Kur’an’da bu günün ”bin aydan daha hayırlı” olduğu belirtilmiştir.
Allah Kur’an’ın ilk ayetlerini Cebrail melek aracılığıyla Peygamber Efendimiz Hz. Muhammed’e (S.A.V) Nur Dağı’ndaki Hira Mağarası’nda göndermiştir. İndirilen ilk ayetler, Alak Suresi’nin ilk 5 ayetidir.
Peygamber Efendimiz, 40 yaşına yaklaştığında toplumdan sıklıkla uzaklaşarak Mekke’nin kuzeyinde yer alan Nur Dağı’ndaki Hira Mağarası’nda inzivaya çekilmeyi ve burada vakit geçirmeyi adet edinmiştir. Bu durum 1-2 yıl kadar devam etmiştir. Miladi 610 yılında ise, bir Ramazan gecesi (Kadir Gecesi) hırkasına bürünüp Hira Mağarası’nda tefekküre daldığı bir sırada ilk vahyi almıştır.
Kadir Gecesi Anlamı ve Önemi Nedir?
Bu gece; kız çocuklarının diri diri toprağa gömüldüğü, taştan, tahtadan ve helvadan yapılmış putların ilah kabul edildiği, zulümatın kol gezdiği ve cahiliye karanlığının çöktüğü diyarların İslam nuruyla tanışmaya, Kur’an’la aydınlanmaya ve Hz. Muhammed’in (s.a.s.) risaletiyle şereflenmeye başladığı gecedir.
İnsan için yenilenme ve diriliş vesilesi olan ramazan ayında saklı bulunan Kadir Gecesi, insanlığın sonsuz saadetine vesile olacak fırsatlarla gelmektedir. Yüce Allah, Kur’an’da Kadir Gecesi’nin bin aydan hayırlı olduğunu bildirmektedir. (Kadr, 97/3.) Peygamber Efendimiz de, “…Bu ayda öyle bir gece vardır ki bin aydan daha hayırlıdır. Bu gecenin hayrından mahrum kalan, bin ayın hayrından mahrum kalmış gibidir.” (Nesâî, Sıyâm, 5.) buyurarak Kadir Gecesi’nin önemine vurgu yapmaktadır
Kadir Gecesi Fazileti Nedir?
Kur’an-ı Kerim’in bu gece indiği bildirilir. Bu gecenin değerini ve önemini adını bu geceden alan Kadir suresi ile anlatmıştır. Peygamber Efendimiz (s.a.s) de bu gecenin kıymetini “Kim Kadir Gecesini, faziletine inanarak ve mükâfatını da Cenâb-ı Allah’tan umarak ihya ederse, o kimsenin geçmiş günahları bağışlanır” (Buhârî, Kadir 1) şeklinde ifade etmiştir.
Allah (c.c.) Kadir Suresinde “Şüphesiz, biz onu (Kur’an’ı) Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesinin ne olduğunu sen ne bileceksin! Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır. Melekler ve Ruh (Cebrail) o gecede, Rablerinin izniyle her türlü iş için iner de iner. O gece, tan yerinin ağarmasına kadar bir esenliktir. ” buyurarak Kur’an-ı Kerim’in bizleri bu gecede şereflendirdiğini ve bu gecenin Kur’an’ın nuruyla bin aydan daha hayırlı olduğunu söylemektedir.
Kadir Gecesi ile İlgili Hadisler
* Kadir gecesi açık ve mülayim olur. Soğuk ve sıcak değildir, sabahında da güneş zaif ve kızıl olarak doğar. [Taberani]
* Kadir gecesi açık olur, sıcak ve soğuk değildir. Bulut yoktur. Yağmur ve rüzgar yoktur. O gecenin sabahının alameti güneşin şuasız doğmasıdır. [Taberani]
* Yıldız kayması olmaz. [Sahîhu’l-Camii’s-Sağîr, 5472.]
“İnkâr edenler: Kur’an ona bir defada topluca indirilmeli değil miydi? dediler.
Biz onu senin kalbine iyice yerleştirmek için böyle yaptık ve onu tane tane okuduk” (el-Furkan 25/32).
“Kadir Gecesi’ni, fazilet ve kudsiyetine inanarak ve sevabını yalnız Allah’tan bekleyerek ibâdet ve tâatle geçiren kimsenin -kul hakkı hâriç- geçmiş günâhları bağışlanır.” (Müslim, Müsâfirîn, 175)
Ayşe (r.a.), Peygamber Efendimiz’e: “–Ey Allah’ın Resûlü! Kadir Gecesi’nin hangi gece olduğunu bilecek olursam, o gece nasıl dua edeyim?” diye sormuş, Efendimiz de: “Allah’ım! Sen çok affedicisin, affetmeyi seversin. Beni bağışla!” diye dua et!” buyurmuştur. (Tirmizî, Deavât, 84)
“Kadir Gecesi’ni Ramazan’ın son on günü içinde arayınız!” (Buhârî, Leyletü’l-kadr 3)
“Kadir Gecesi ile ilgili rüyalarınızın, Ramazan’ın son yedi gecesi üzerinde toplandığını görüyorum. O halde Kadir Gecesi’ni arayan onu Ramazan’ın son yedi gecesinde arasın!” (Buhârî, Leyletü’l-kadr 2,)
Hazret-i Ayşe şöyle buyurdu: “Ramazan ayının son on günü girdiğinde Resûlullah geceleri ihyâ eder, ev halkını uyandırır, ciddiyetle ibadete soyunur ve eşleriyle ilişkiyi keserdi.” (Buhârî, Leyletül-kadr 5)
Hazret-i Ayşe’den rivayet edildiğine göre, Resûlullah Ramazan’da diğer aylardan daha fazla (kulluk yapmaya) çalışırdı. Ramazan’ın son on gününde de Ramazan’ın öteki günlerinden daha fazla ibadet ederdi. (Müslim, İ’tikâf 8)
Kadir Gecesi ile İlgili Ayetler
“Şüphesiz biz o Kur’an’ı Kadir gecesinde indirdik. Kadir gecesi nedir bilir misin? Kadir gecesi bin aydan daha hayırlıdır. O gece melekler ve ruh Rabbinin emriyle herbir iş için veya herbir kişi için inerler de inerler. O gece tan yeri ağarıncaya kadar selam ve esenliktir.” (Kadir: 97/1-5)
“Biz o Kur’an’ı mübarek bir gecede indirdik, zaten biz insanlığı her zaman uyarmaktayız.” (Duhan: 44/3)
